MAKALELER / YÜZEYLERİN TEMİZLENMESİ - DETERJAN ANSİKLOPEDİSİ
Günümüzde, temizliğe konu olan iki önemli değişkenden biri kir diğeri ise, yüzey ya da döşemedir. Yüzey (döşeme), bir binanın taban ve duvarlarını sağlığa uygun şekilde kaplayan malzemedir. Gerek iç mekan gerekse dış mekan kaplamalarda kullanılan çok çeşitli yüzey kaplama türleri bulun¬maktadır. Genel temizlik ve hijyen sağlanmasında yüzey temizliğinin çok büyük önemi vardır. Yüzeylerin temizliğinin amaca uygun yapılması için, doğru malzeme kullanmak gerekir. Yanlış malzeme seçimi ya da yanlış bakım yöntemleri döşemeye kısa sürede hatta bir kullanımda zarar verebilir. Döşemenin cinsine göre farklı malzeme ve uygulama yapmak gerekir. Başlıca döşeme çeşitleri ve temizlik yöntemlerine aşağıda yer verilmektedir.
Taş ve Beton Yüzeyler
Çimento, kum karışımı ile yapılan döşeme şeklidir. İçine mermer par¬çaları eklendiğinde mozaik türü zemin maddesi oluşur. Renkli mozaik, karo mozaik gibi çeşitleri bulunmaktadır. Bu tür zeminler, sıcak iklimli yer için çok uygun bir döşeme çeşididir. Özellikle suya dayanıklı oldukları için banyo, tuvalet, bahçe gibi alanlarda rahatlıkla kullanılır. Alkali maddelerden etkilenmez.
Taş ve beton döşemeler; sodalı, arap sabunlu sıcak su ile kolayca temizlenir. Fırçalayarak ovma metodu en iyi olanıdır. Temizlendikten sonra bezle iyice kurulanmalıdır. Mümkünse, parlaklık vermek ve sık kirlenmeyi önlemek için likit cila ile cilalanabilir. Çıkmayan lekeler için ince alüminyum tel veya toz deterjan kullanılabilir. Tuz ruhu gibi asitli maddeler özellikle mozaik yüzeylerde asla kullanılmamalıdır. Aksi halde, döşeme yüzeyin kayganlığı ve renk ayarı kaybolur, bozulur ya da delikli bir hal alır. Bu tür yüzeylerde, alçı, çimento ya da beton gibi yüzey üzerinde tabaka oluşturan kirler varsa bunların eritilmesi için sadece bu bölgelerde kısmi olarak asitli deterjanlar uygulanabilir.
Mermer Yüzeyler
Son zamanlarda otel ve iş yerlerinde çok sık kullanılan bir yüzey kap-lamasıdır. Temeli kalsiyum karbonattır. Travertenlerde bu özellikleri nedeniyle bu gruba dahil edilebilir. Mermerler kolay temizlenirler ve güzel görünüşe sahiptirler. Döşemenin çok kirlenen, kararan yerleri çamaşır suyu ve arap sabunu konmuş suyla fırça veya makineyle ovularak temizlenir, durulanıp, kurulanır. Mermer temizliğinde tuzruhu, sirke gibi asitli mad¬deler kullanılmamalıdır, çünkü asitler mermeri eritir, cilasına zarar verir. Mermerin üzerine mürekkep ve benzeri lekelerin çıkartılmasında çamaşır suyu kullanılabilir. Mermer üzerinde lekelerin uzun süre bekletilmesi lekenin sabitleşmesine yol açar. Mermerler temizlendikten sonra cilalanmaktadır.
Son yıllarda gerek iç gerekse dış mekanların kaplanmasında kullanılan bir başka madde ise, granittir. Bir tür parlak mermer olan bu yüzeylerin cilalanmasına gerek yoktur. Sadece nemli mopla temizlenmesi yeterlidir.
Parke Yüzeyler
Bu döşemelerde gürgen, meşe, ceviz gibi sert ağaçlar kullanılır. Parke döşemeler cilalı ya da cilasız olarak kullanılabilir. Cilalı kullanılacağı zaman, suyu geçirmeyen cam cila ile cilalanarak uzun süre korunması sağlanır. Piyasada, tabanda kullanıldığı zaman parke, duvarda kullanıldığında lam¬bri olarak adlandırılmaktadır. Cilalı tahta yüzeylerin temizliği çok kolaydır. Ilık sabunlu suya batırılıp, iyice sıkılan bezle silinir ve sonra kurulanır. Günlük temizliği ise elektrik süpürgesi ile süpürülüp tozu alınarak yapılır. Aylık olarak cilalanması gerekir. Asit ve alkalilerden etkilenir. Temizliğinden sonra cam cila ile cilalanır. Cam cila suyu geçirmediği ve sudan etkilenmediği için parke uzun süre bozulmamakta ve daha uzun ömürlü olmaktadır.
Bazen, ahşap döşemenin cilasız olarak kullanılması da söz konusudur. Bu tür döşemeler, darbeden etkilenme, tozu ve kiri tutma, sudan çok çabuk etkilenerek şişip bozulma gibi dezavantajlara sahiptir. Temizlik yaparken fazla su kullanılmamalıdır. Sıcak sodalı ve sabunlu su ile silinerek temizlenirler. Silmek için kullanılan bezin suyu iyice sıkılmalı ve hemen kurulanmalıdır. Temizlik anında oda havalandırılmak, paspas ve halılar yerler iyice kuruduktan sonra serilmelidir. Bu tür döşemelerin temizliğinde, sıcak sodalı ve sabunlu su kullanılabilir.
Halı Yüzeyler
En çok kullanılan tekstil yüzeydir. Halılar bir temel yüzeyle, bunun üzerinde uzanan tüy adını verdiğimiz halının cinsine göre, uzunluğu değişen bir üst yüzeyden meydana gelmiştir. Tüylerin arası, toz ve kirlerin yerleşmesi için uygun bir ortam oluşturur. Halıların, elyafı (dokusu), konstrüksiyonu (ipliklerin bağlanma şekli) ve tabanı (latek., PVC, poliüretan, jüt) temizlenmelerinde önemli kriterleri oluşturur. Halılar doğal ve yapay olmak üzere iki farklı elyaf türünden üretilebilirler. Halı kaplı alanların mümkün olduğunca kirlenmesinin önlenmesi ve koruyucu bakımının yapılması gerekmektedir. Halı nemden, güneşten ve lifleri güvelerden korunmalıdır. Dışarıdan içeriye kir taşınmaması için dış girişlere paspas konulmalıdır.
Halının günlük temizliği elektrikli süpürge ile süpürülerek yapılır. Haftalık temizliği ise, halı iyice süpürülüp tozu alındıktan sonra şampuanlanarak yapılır. Halı üzerindeki lekeler günü gününe ve mümkün olduğu kadar çabuk çıkarılmalıdır. Lekenin cinsine göre, farklı temizlik maddeleri kullanılır. Halıyı şampuanlamadan önce üzerindeki lekeler çıkarılır. Halının iyi temizlenmesi açısından bu önemlidir. Halıların yılda bir veya kirlenme durumuna göre birkaç kere yıkanarak temizlenmesi gereklidir. Halıya ilk defa uygulanacak yıkama işlemine başlamadan önce, halının yıkanmaya karşı dayanıklı olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Halı temizliğinde ve şampuanlanmasında kullanılan deterjanlar içeri¬sinde ağartıcı ve optik parlatıcıların bulunmamasına ve az köpürmesine özen gösterilmelidir. Halılar şampuanlandıktan sonra su çekme makinesi ya da halı yıkama makinesi ile suları alınmalıdır. Çok kirli halıları temizlenmesinde püskürtme-emme yöntemi kullanılmalıdır. Sıcak iklimli yerler¬de halıların (yünlü) güveden korunması için temizleme işleminden sonra naftalinlenmesi gerekir.
Halıların temizlenme süreci kısaca şöyle açıklanabilir: Tabanı lastik ve köpük olanlar en kolay temizlenen halılardır. Tabanı jüt olanların jüt kısmı imalatı sırasında iyi yıkanmamışsa çekme yapar. Açık renkli halılarda bazen yer yer lekeler meydana gelebilir. Bunun nedeni ise, orta kışıma konan katranın çözülmesidir. Bu nedenle hah yıkanmadan önce köşesinden denenmelidir.
-Halıların elle yıkanması sırasında yapılan işlemler şunlardır:
• Halıların süpürülerek tozları alınır,
• Halının yıkanacağı şampuanlı su hazırlanır,
• Halının her tarafı su ile bolca ıslatılır,
• Yumuşak bir fırça ile halının her tarafı ovulur,
• Yeterince ovalanan halının suyu süngerle emdirilerek veya ıslak kuru bir elektrik süpürgesi ile alınır,
• Saçak ve halı yıkamada ılık su kullanılması tercih edilir,
• Saçaklar beyaz ise çamaşır suyu İle ağartılmalıdır. Daha sonra kenarları üzerine ağırlık koyarak veya yüzey üzerine tutularak (kenarlarından) kurutulur. Tersi durumda halı kenarları kıvrılarak deforme olabilir.
• Sıcak mevsimlerde kullanılmayan ve depolanan halıların naftalinlenmesi gerekir. Parça halılar bekletilmeleri sırasında rulo yapılırsa daha iyi korunmuş olur. Duvardan duvara halıların sıcak havalarda güvelenmemeleri için silme sularına naftalin katılmalıdır.
• Kilimlerin temizlikleri de halılarda olduğu gibi yapılmalıdır. Yıkama ve temizlemede klorlu bileşikler renkleri bozacağı için kullanılmaz.
• Halı yıkamada halı yıkama makinesi, elektrikli süpürge, halı fırçası
deterjana ihtiyaç vardır.
- Halıların makine ile yıkanması sırasında dikkat edilecek konular şöyle sıralanabilir:
• Halı önce elektrikli süpürge ile süpürülür. Zeminde kalabilecek toz ve kirler yıkama sırasında halıya geçerek temizliği zorlaştırır.
• Halıların yıkanmasında halı yıkayıcı deterjan kullanılmalıdır.
• Halının kirlilik derecesine göre 1/4 veya 1/20 oranında su ile karış¬tırılmış halı şampuanı katılır.
• Makinenin kirli su tankının yerine oturtulmasından sonra bağlantı kablosu dıştan dolayıp alt motordaki prize fişi takılır.
• Emme hortumunun kirli tankındaki yuvasına oturtulmasından sonra püskürtme hortumu da yuvasına geçirilir.
• Halı yıkama makinesinin püskürtme ve emme motorlarının aynı an¬da çalıştırılması gerekmektedir.
• Hah en uzak köşesinden başlanarak yıkanmalıdır.
• Halı yıkama makinesinin kirli su tankındaki köpüğün oluşmasını Önlemek için köpük kesici kullanılır.
• Yıkama bittikten sonra halı havalandırılarak birkaç saat içinde kurutulmalıdır.
• Halı yıkama sırasında sadece köpükle yıkama yapan maddelerin de kullanılması söz konusu olabilmektedir. Bu şekilde emme ünitelerine gerek yoktur. Köpük havalandırma sırasında uçtuğundan, yerine temiz bir hah bırakmaktadır.
• Halıların temizliğinden önce lekelerinin çıkartılması gerekir. Piyasa¬da kumaş yüzeyler için üretilmiş çok çeşitli lekelerde etkili olabilecek sprey şeklindeki ürünlerden bu amaçla yararlanılabilmektedir.
Sentetik Yüzeyler
Marley, epoksil, lastik, linoleum gibi farklı isimlerle piyasada bulunan bu tür yüzeyler, selüloz, pamuk, naylon veya cam dokulara reçine emdirerek ısı veya basınç altında preslenerek üretilmektedir. Sert sağlam fakat kolay kırılabilen bir malzemedir. Çeşitli renk ve ölçülerde üretilebilirler. Yanmaya dayanıklı olmaları için asbestli olanları da vardır. Sudan etkilenerek kabarırlar. Bu nedenle mutfak ve tuvalette kullanılması sakıncalıdır. Kolay çizilen ve asitlere karşı fazla dayanıklı olmayan bir malzeme grubu¬dur. Sentetik yüzeylerin temizliği öncelikle tozunun alınması ve mopla yüzeyin nemli olarak silinmesi şeklinde yapılır. Temizlikte asitli ve eritici maddelerin kullanılmaz. Sentetik döşemelerin temizlendikten sonra cilalanması gerekir.
Seramik Yüzeyler
Kil, kaolin ve çeşitli minerallerden oluşan ve sırlı fırınlanmış döşeme malzemeleridir. Asitlere ve alkalilere karşı dayanıklı olup kolay çizilmez. Birinci derecede su ile ilişkisi olan banyo, tuvalet, havuz, hamam, mutfak gibi alanlarda rahatlıkla kullanılabilir. Dayanıklı olduğu gibi sağlıklı ve estetik malzeme olarak da bir çok iç dış mekan kaplamalarda kullanılır. Temizliği sırasında yoğun asit, yüzey sırrına zarar verdiğinden kullanılmaz. Bu nedenle, tuz ruhu asla kullanılmamalıdır. Uzun vadede yüzeye zarar vererek hiç giderilmeyen lekelerin oluşumuna sebep olabilir.
Bu tür yüzeylerde ağartma amacıyla çamaşır suyundan yararlanılabilir. Sıvı deterjanlarla yıkanarak veya silinerek temizlenir. Seramik yüzeylerin temizliğinde çamaşır suyu ve amonyak tavsiye edilir. Ovalanarak temizlenecek seramik yüzeylerde köpürmenin önlenmesi amacıyla, toz deterjan ya da yoğun likit deterjanlar tercih edilirken, silinerek temizlenecek yüzeylerde hijyenik özelliği olan sıvı deterjanlar daha iyi sonuç vermektedir.
Cam Yüzeyler
Camlar haftada bir temizlenir. Büyük parça camların temizliğinde uzun saplı çeksillerden yararlanırken, küçük parça camların temizlenmesinde sapsız çeksiller kullanılır. Bu çeksiller lastik ağızlı aparatlar olduğundan cam üzerindeki suyu çok kolay toplar. Cam üzerindeki kaba kirler alındıktan sonra cam sil kullanarak parlatma işlemi yapılır. Profesyonel cam temizliğinde iki temel metot vardır. Küçük yüzeylerde camlara cam temizleyicisi, aerosol ya da el spreyi sıkılır ve kurulanır. Geniş yüzeyler, düşük konsantrasyonlu bir deterjanla sulandırılıp cam sileceği ile silinir. İnce yerler kirli su emici bez ile temizlenebilir. Cam silme personeli camın konumuna göre farklı malzemelerden yararlanabilir. Yüksek bir alanda çalışacaksa emniyet kemerini bağlar.
Cam silmeye üst sağ köşeden başlayarak alta doğru devam eder. Kovadaki deterjanlı suyla cam pelüş yardımıyla camdaki kiri yumuşatır. Ulaşabileceği ve bir defada sileceği alana deterjanı tatbik eder. Temizlik bezi ile camı kurular. Silmeden sonra camda ortaya çıkan kaba kirleri cam jileti ile kazılır. Temiz toz bezi ve cam sil ile son bir silme işlemi daha yapılır ve tüm camlar silininceye kadar işleme devam edilir. Cam silme deterjanlarının (cam-sil) az köpürmesi, parlaklık veren ve temizleyen maddeler (amonyak, alkol) içermesi gerekir. Cam yüzeyler pencere ve kapılarda olabileceği gibi, masa ve komodin üstlerinde de olabilir. Yine, bu grup içerisindeki aynaların
Kağıt Kaplı Duvarlar
Kağıt ya da selüloz bazlı olduğu için yıkanarak ya da çok ıslak olarak temizlenmez. Yumuşak lifli naylon ya da kıl uzun saplı fırça ile kolayca silinebilir. Yağışlı ve nemli havalarda asla temizlenmemelidir. Nemli hava tozun kağıt üzerine daha fazla yapışmasına sebep olur. Duvar kağıtları üzerinde meydana gelen yağ lekelerini çıkarmak zordur. Fakat biraz benzin ya da tiner dökülmüş pamukla tamponlayarak lekelerin rengi biraz soldurulabilir. Bu amaçla çamaşır suyu ya da başka leke çıkartıcılardan yararlanabilir. Lekeler büyük ve çıkmıyorsa, aynı renk ve deseni olan başka bir kağıttan keserek oraya uygun bir şekilde yapıştırmak soruna çözüm getirebilir.
Tahta Kaph (Lambri) Duvarlar
Ahşap yüzeyin her gün hafif nemli bir bezle tozu alınmalıdır. Hoşa gitmesi ve dayanıklılığın artması için ayda bir kez cilalanması gerekir. Lekelerin çıkartılmasında terebentin esansından ya da bu amaçla üretilmiş ahşap temizleyicilerden yararlanılabilir.
Mobilya Temizliği
Stil ve yüzeyin cinsine göre mobilya temizliği farklılık gösterir. Uygun işlemler mobilyanın güzelliğini, yapısını korur ve mikroorganizmaların tahrip edici etkisini azaltır. Mobilya yüzeyleri, tahta, metal, plastik, boyalı, deri ve dokuma olabilir. Mobilya için temel temizlik işlemleri kuru toz alma, ıslak toz alma, vakumla temizleme, yıkama ve özellikle deriler için cila¬lamadır. Yüzey çeşidine göre temizlik işlemi de farklılık gösterebilir. Örneğin plastik ve tekstil yüzeyleri yıkayarak temizleyebilirken, metal mobilya aksamı silinerek temizlenir. Yine ahşap mobilyaların tozlarının alındıktan sonra ahşap cilası ile cilalanması da bu gruptaki farklı işlevler arasında sayılabilir. Elektrik süpürgesi ile vakumlama yönteminin kullanıldığı mobil¬yalar ise, koltuk ve sandalyelerinin kumaş kısımları olabilir.
Yüzeylerin Cilalanması
|
|
