Seperatörler, merkezkaç kuvveti oluşturarak anafaz içersindeki istenmeyen parçaların ayrılmasında kullanılan yüksek devirli makinalardır. Özellikle süt işlemesi sırasından çok fazla kullanılan seperatörler, süttün içindeki kremanın değişik oranlarda ayrılmasında, sütün içersindeki pisliklerin temizlenmesinde, peyniraltı suyu içersindeki yağın veya telemenin ayrılmasında ve daha birçok amaç için kullanılabilir.
Seperatörün yapısını yan taraftaki resime bakarak gözünüzde canlandırabilirsiniz.Şekilde de görüldüğü gibi besleme noktasından giren süt, aralarında 0.4 mm boşluk bulunan 110 adet konik plaka arasından geçerek yukarı yönde ilerlemektedir. Bu işlem sırasında seperatör çok yüksek devir ile kendi ekseni etrafında döndüğü için, anafaz içersindeki ayrılmasını istediğimiz farkılı yoğunluktaki maddeler seperatörün dış duvarlarına doğru hareket etmeye başlar ve burada birikir. Yoğunluğu az olan maddeler merkeze yakın tarafta birikirken, yoğunluğu fazla olan maddeler santrifuj kuvveti etkisiyle dış tarafta birikmeye başlar. Yoğunluğu düşük olan faz seperatör çıkışından dışarı çıkar.
Seperatör duvarında birikmiş olan yoğunluğu yüksek fazın dışarı alınması için 2 yöntem vardır. Bunlardan biri otomatik seperatör adı verdiğimiz kendi temizliğini kendi yapan ve insan gücüne ihtiyaç duymayan seperatörlerdir. Bu seperatörlerin gövdesinde seperatör çalışırken kapalı durumda olan bir yarık bulunur. Çalşma esnasında birikmiş olan yüksek yoğunluktaki fazın dışarıya alınması için bu yarığın 0.15 sn açılıp-kapatılması yeterlidir. Otomatik seperatörlerde bu işlem saatte bir yapılmaktadır.
Kendi kendini temizleyemeyen seperatörlede insan gücüne ihtiyaç duyulduğundan ve zaman kaybı meydana geldiğinden firmalar otomatik seperatörleri tercih etmektedir.
Dekanter seperatörler : Pıhtılaştırılmış kremasız sütten kazeinin ayrılmasıda ve kazein suyunun alınmasıda kullanılan, santrifüj kuvveti etkisine göre çalışan seperatörlerdir.
Siklon Seperatörler : Gaz faz içersindeki katı parçaları ayırmak için kullanılan, santrifüj ilkesine göre çalışan seperatörlerdir.
Siklon seperatörler özellikle süt tozu üretiminde oldukça sık kullanılan makinalardır. Yüksek sıcaklıkta hava ile kurutulan konsantre sütün hava ile ayrılmasında siklon seperatörler kullanılmaktadır.
Siklon seperatörlere giriş yapan hava + katı karşımı radyal hareketler yaparak seperatör içersinde aşağıya doğru inmektedir. Santrifüj kuvveti ile hava içersindeki katı parçalar seperatör duvarlarına fırlatılır ve bu fırlatılan katı parçalar seperatörün altından toz halde çıkar. Seperatör içersinde radyal hareketler çizen hava ise aşağı indikten sonra merkez boyunca küçük dairesel hareketler çizerek yukarı doğru çıkar ve burada seperatörü terk eder.
