MAKALELER / NİŞASTA HAŞILIN SÖKÜLMESİ - DETERJAN ANSİKLOPEDİSİ
Haşıllama dokumaya katılacak çözgü ipliklerini sağlamlaştırmak için yapılan bir işlemdir.Dokuma işlemi sırasında çözgü iplikleri çeşitli sürtünme ve değişken gerilim kuvvetlerine maruz kalırlar.Bu sürtünme ve gerilim kuvvetlerine dokuma işlemi süresince direnç gösterebilmeleri için,çözgü iplikleri “Haşıllama” adı verilen işleme tabii tutulurlar.
Haşıllama işleminde, çözgü ipliklerinin yüzeyi haşıl maddesiyle kaplanarak sürtünme katsayısı düşürülür.Böylece kayganlaşan iplik yüzeyi dokuma işlemine, haşıllaşmamış çözgü ipliklerine göre daha dayanıklı bir hale gelir.
Haşıl filottesi;Haşıl maddesi ve yardımcı Haşıl maddesinden oluşur.Haşıl flottesi değerlendirilirken fiyatı,kalitesi (nüfuz edilebilirliği) yapıştırma yeteneği,flottenin viskositesi (viskosite artıkça flotte katılaşır), suda çözünürlüğü ve çözünme hızı haşılın geri değerlendirilebilirliği gibi özellikler dikkate alınır.
Haşıl maddeleri; Makromoleküllü yüzeylere tutunma özelliği olan maddelerdir.Doğal ve yapay olmak üzere ikiye ayrılır.
Doğal Kaynaklı Haşıl Maddeleri:
• Nişasta ve türevleri
• Selüloz türevleri:CMC,HEC,MC
• Protein Haşıl Maddesi(yumurta akı): Tutkal,jelatin
• Karışık Polisakkarit türevleri
Yapay Kaynaklı Haşıl Maddeleri:
• PVA
• Poliester
• Poliakrilat
• Poliasetat
• Stil-Maleik asit Kopolimeri
Yardımcı Haşıl Maddeleri; Küçük makromoleküllü maddelerdir.İhtiyaca göre seçilir.
• Islatıcı
• yumuşatıcı
• Ağırlaştırıcı
• Statik elektriklenmeyi önleyici
• Çözünme hızlandırıcı
• Makro molekülleri parçalayıcı.
Nişasta makromolekülünün parçalamak için çeşitli yöntemler vardır.Bunlar;
• Asidik Hidroliz
• Bazik Hidroliz
• Oksidatif Parçalanma
• Enzimlerle Parçalanma
Nişasta makro moleküllerini parçalamak için en uygun yöntem,kumaşa zarar vermeyen enzimlerle parçalama yöntemidir.Nişasta makro molekülünü parçalamak için kullanılan enzime Amilaz denir.
Üç çeşit Amilaz Enzimi vardır;
• Pankreas amilazı:Asidik ortamlara ve yüksek sıcaklıklara karşı dayanıksızdır.Nötr ortamda ve 50-55 C’de tepki gösterir.1-3 gr/1 litre şeklinde kullanılır.
• Malt Amilazı:Yeşermeye başlayan arpadan elde edilir.Bazik ortamlara ve 80 C’nin üzerindeki sıcaklıklara dayanıksızdır.3-12 gr/1 litre şeklinde kullanılır.
• Bakteri Amilazı:En çok kullanılan amilazdır.Ph 2-9 arasında etkilidir.100 C’nin üzerinde doymuş buharlı ortamda dahi çalışabilir.0,5-1 gr/1 litre şeklinde kullanılır.
DENEYDE KULLANILAN MALZEMELER
• Materyal olarak;2 gr %100 haşıllanmış ham pamuklu kumaş.
• Haşıl sökme için; litreye 6 gr Trozm NT (α- Amilaz Enzimi) ve 5gr Vetcotton RPV (ıslatıcı) kullanılmaktadır.Deneyde 150 ml’lik su kullanıldığı için;
Trozm NT (α-Amilaz Enzimi) için;
1 litreye 6 gr
150 ml’ye X gr X=(6*150)/1000 ise X=0,9 gr
Vetcotton RPV (Islatıcı) için:
1 litreye 5 gr
150 ml’ye X gr X= (5*150)/1000 ise X=0,75
• Etüv
• Islatıcı
• Termometre
• Beher-Karıştırıcı çubuk
• Haşılın sökülme derecesini tayin etmek için; I2/KI Çözeltisi
I2/KI Çözeltisinin Hazırlanışı: 1 gr KI 20 ml saf suda iyice çözülür.
0,064 gr iyot I2 çözeltiye katılıp iyice karıştırılır. Saf su ile 80 ml’ye tamamlanır.
Daha sonra etil alkol ile 100 ml ‘ye tamamlanır. Işık almayacak şekilde muhafaza edilir
DENEYİN YAPILIŞI
A)Soğuk Bekletme:Ham kumaş çözelti ile muamele edilip, makaraya sarılmıştır ve hava almayacak şekilde plastik folyeye sarılıp oda sıcaklığında sekiz saat bekletilmiştir.
B)Çektirme yöntemi: Ham kumaş çözeltisi içerisine atılıp 70-80 C’de 1 saat kaynatılmıştır.
Her üç yöntemde de haşılı sökülen numuneler önce sıcak (60-70 C) sonra soğuk suyla yıkanıp 105 C’de etüvde kurutulmuştur.
DENEYİN SONUÇLARI
Haşılın sökülme derecesini anlamak için haşılı sökülen kumaşlara birer damla I2/KI çözeltisi damlatılmıştır. Oluşan renklere göre;
a)Soğuk Bekletme; Yapılan haşıl sökme işlemi sonucu kumaşta sarı renk elde edilmiş. Sonuç olarak haşıl tam olarak kumaştan sökülmemiştir.
b)Çektirme;Yapılan Haşıl sökme işlemi sonucu elde edilen açık sarı renk haşılın tam olarak kumaştan ayrıldığını göstermiştir .
ETİKETLER : KUMAŞLARDAN HAŞIL SÖKÜLMESİ,HAŞIL NASIL SÖKÜLÜR,HAŞIL NEDEN ÇIKARILIR,ENZİM İLE HAŞILIN UZAKLAŞTIRILMASI,ENZİM İLE HAŞILIN ÇÖZÜLMESİ.
HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ