MAKALELER / MAKİNALARDA YAĞLAMA - hammaddeler ansiklopedisi
YAĞLAMA HAKKINDA KISA BİLGİLER
Eğer sürtünme (friction) olmasaydı, yağlama (lubrication) ihtiyacı duyulmazdı. Sürtünme yüzeylerinin çeşitliliği (metal, plastik, demir dışı metal, elastomer v.s.) ve hareketin şekli (osilasyon, vibrasyon ve rotasyon) yağlama ürünlerinin seçimi için önemli bir kriterdir.
Triboloji (tribology) sürtünme (friction) ve yağlama (lubrication) ilişkisi inceleyen bir bilimdir. Tribologlar bir yandan sürtünme parametrelerine göre en uygun ürün tipini belirlerken, diğer yandan en uzun ömürde ve en fazla enerji tasarrufu sağlayabilecek ürünleri de geliştirirler.
Yağlama ürünleri temel yapıları itibarı ile; sıvı yağlar (oil), gresler (greases), pastalar (pastes) gibi başlıklarda isimlendirilirler.
Sıvı yağların en fazla tüketilen tipi, ham petrol türevleri olan mineral bazlı yağlardır. Diğer yandan daha uzun ömürlü ve yüksek performanslı oldukları için son yıllarda sentetik yağ tüketimi hızla artmaktadır. Özellikle çevre yasaları gereği atık yağın yok edilme prosedürleri ve bunun zorluğu sentetik yağ talebini arttırmaktadır.
Bu bağlamda endüstriyel sahada, özellikle de dişli kutusu ve yatak yağları, kompresör ve vakum yağları, motor yağları, hidrolik sistem yağlarında sentetiğe geçiş eğilimi oldukça yüksektir. Yüksek sıcaklık ortamındaki zincirler gibi özel kullanım yerleri için ise zaten sentetik yağlarla çözüm sağlanabilmektedir. Sentetik bir yağ, kullanım yeri ve şartlara göre değişiklik göstermekle birlikte mineral yağlara göre 3-10 kat daha uzun ömürlü olabilir. Bu da atık yağın aynı oranda azalması demektir.
Greslerde de mineral ve sentetik baz yağlı gres ayrımı aynı nedenlere dayanmaktadır. Greslerin kıvamlarını belirten (NLGI) sınıfları içinde en yaygın kullanılanı NLGI 2’dir. Dişli kutuları, açık dişliler, merkezi yağlama sitemleri gibi uygulamalarda NLGI 0 – 00 – 000 gibi gres tipleri kullanılabilir. NLGI sınıfı yalnızca gresin kıvamını belirler. Gresin kalitesi ise baz yağı cinsi ve kalınlaştırıcısı ile üretim teknolojisine bağlıdır.
Greslerin ömürlerini belirleyen birçok parametre vardır. Bunlar sıcaklık, yükün (basınç) miktarı, yükün şekli (aksiyel olup olmaması), devir, dış etkenler (su, su buharı, kimyasal, toz v.s.) Bunlar arasında sıcaklık için şu göstergeyi sunabiliriz. “Bir gresin çalışma sıcaklığını 20 oC arttırırsak gres ömürü ½ oranında azalır, 20 oC azaltırsak gres ömrü 2 katına çıkar". Örneğin 150 oC sıcaklıkta 100 saat çalışabilen bir gres 170 oC sıcaklıkta 50 saat, 130 oC sıcaklıkta 200 saat çalışabilecektir.
HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ
