MAKALELER / KALSİYUM SÜLFAT ANHİDRİT - YAPI KİMYASALLARI ANSİKLOPEDİSİ
1. ALÇI
Alçı taşına tortul kütlelerde rastlanır ve tabiatta iki farklı kimyasal şekilde bulunur.Bunlar:
I:Sulu kalsiyum sülfat (CaSO4.2H2O)ve
II:Susuz kalsiyum sülfat,anhidrit (CaSO4)
Alçıtaşı , kimyasal birleşme kalsiyum sülfat olan bir mineraldir. Bileşiminde iki molekül kristalizasyon suyu bulunan türüne jips (CaSO4) denir. Susuz kalsiyum sülfat ise anhidrit olarak adlandırılır.
Anhidrit için, bazı ülkelerdeki sülfirik asit üretimi dışında, yakın tarihlere kadar kullanım alanı bulunmamıştır. Fakat 30-40 yıldan beri özellikle kimya endüstrisin de anhidrit önem kazanmıştır. Bu bakımdan bu iki doğal hammeddeyi birlikte incelemek alışkanlık halina gelmiştir.
Jips ve anhidrit doğada bol miktarda bulunur . Jips düşük derecede ısıtıldığı zaman kristalizasyon suyunu yarısından fazlasını kaybederek "Plaster of Paris " olarak bilinen Paris alçısına dönüşür. Özellile seramik ürünlerinin şekillendirilmesi için kullanılan alçı kalıplar ,jipsin (CaSO4.2H2O) kalsinasyonu ile üretilen "Plaster of Paris" yarı hidratından üretilir.
Oluşan bu beyaz toz yeniden su emme yeteneğindedir ve oldukça sert kütle haline gelir .Günümüzde çeşitli katkı maddeleri eklenerek hem alçı çamurunun palstikliğini arttırmak ve priz (donma =katılaşma)süresini istendiği gibi ayarlamak mümkün olmuş , hemde üretilen son ürünlerin istenilen sertlikte olmasını sağlamak bakımından büyük gelişmeler elde edilmiştir.
2. JİPS
2.1. Jipsin Oluşumu ve Çeşitleri :
Jipsin ve anhidrit, çorak ve kuru iklim şartlarında , tuz oranı yüksek deniz veya göl sularının buharlaşması sonucu , tabakalar halinde bulunur.Derinlere doğru jipsten anhidrite doğru geçiş görülmektedir.
Jips ve anhidrit çökelimi , suyun sıcaklık ve tuzluluğuna bağlıdır.CaSO4 bakımından doygun olan sularda 30 ve tuzluluk normal deniz suyundan 3,3 kat daha konsantre olduğu zaman jips çökelmeye başlear ve sıcaklığın 42 , tuzluluğun normal debiz suyundan 4,3 kat daha konsantre olduğu zamana kadar devam eder.Bu noktanın üzerine çıklıdığı zaman jips yerine anhidrit çökelir.Anhidrit çökelmeye devam ederken NaCl oluşumu da başlar.Bundan dolayı pek çok jips ve anhidrit yatağında bir miktar kayatuzu ve demiroksitler bulunmaktadır.
Jipslerin diğer bir oluşum şeklide volkanik fümerollerin kalsiyumlu kayaçlara tesiriyle oluşmasıdır.Prit minerallerin bozulmasıyla oluşan sülfirik asitler, killer içerisindeki deniz hayvanlarının kabuklarını tesir ederek ," Şeffaf Selenit" denilen alçı taşlarını oluştururlar.Volkanik bölgelerdeki sülfürlü sular yüzeye yaklaştıkça,okside olarak sülfirik aside dönüşürler ve kalkere etki ederek, önemli ve büyük jips yataklarını meydana getirirler
Jipsin ince toz halinde olanlarına "Albart veya Albaster", saydam ve mükemmel dilimli olanlarına "Selenit" ,lifli ve cam parlaklığında olana"Satenspar" denilir.
2.2. Jipsin özellikleri
Kimyasal Bileşimi:CaSO4.2H2O
Kristal Sistemi:Monoklinik
Kristal Biçimi :Çoğunlukla ince-kalın levhamsı kristalli;kısa-uzun prizmatik,iğnemsi,masif,tanesel,lifsi.
İkizlenme:{100}yüzeyinde kırlangıç kuyruğu{-101} yüzeyinde kelebek ikizleri çok tipiktir.
Sertlik:2
Özgül Ağırlık:2,32 (g/ )
Dilinim:{100} mükemmel
Renk ve Şeffaflık:Renksiz-beyaz,sarımsı,yeşilimsi,kırmızımsı;şeffaf-yarı şeffaf
Çizgi Rengi:Beyaz
Parlaklık:Camsı
Ayırıcı özellik:Düşük sertliği ve dilinimi
Bulunuşu:Deniz suyundaki çözünürlüğü halit ve anhidrit mineraline göre daha zayıf olan ve buharlaşmada ilk çökelen mineraldir.Karbonatlı kayalarda piritin oksidasyonundan türeyen sülfirik asidin bulunduğu yerlerde v ebazı volkanik alanlarda da oluşabilir.
2.3. Dünyada ve Türkiye 'deki Rezervler
Genellikle içerisinde safsızlık olarak kireç taşı,kum,kil,anhidrit ve organik maddeler bulunur.Bu sebepten dolayı seramik endüstrisinde kullanılacak alçının elde edileceği yatakların saflık derecesinin %99 civarında olması istenir.Dünyada,istenilen bu saflık derecesine sahip yataklar Nava Scotia,Oklahama ve Kansas 'ta bulunmaktadır.
Jips minerali ülkemizdede çok çeşitli bölgelerde yasaklanmıştır.Tuz gölü,Çankırı-Çorum-Yozgat,Sivas-Hafik-Zara,Güneydoğu Anadolu,Kars-Kağızman-Tuzluca,Soma-Tunçbilek-Gediz-Sarayköy-Denizli,Aşkale-Erzurum-Tortum-Oltu,Balıkesir-Susurluk ve Beypazarı-Mihalıççık-Eskişehir-Emirdağ-Polatlı gibi .
2.4. Jipsin Kullanım Alanları
Ham jips,beyaz boya va dolgu maddesi olarak kağıt ve pamuklu tekstil maddelerine katılır.Kömür işletmelerinde Kömür tozlarında kül oranını arttırmak için kullanılır.Jips ham halde çimento sanayiinde prizlenmeyi geciktirmek için hergün artan miktarda kullanılmaktadır.Bir zamanlar Avrupa'da bu kullanım alanı başta gelmekteydi.Nikel izabesinde eritmeyi kolaylaştırma ve bira sanayiinde mayalandırma için kullanılır.Ham jips ticareti ya balast veya öğütülmüş yarı mamül şeklinde işlem görmekte ve alımı yapılmaktadır.
Yarı mamül bir jips olan alçının kullanım yeri çok değişiktir.Son yıllarda alçı sıcak ve soğuk yalıtım maddesi olarak,çok büyük ölçülerde kullanılmaya başlanılmıştır.Binalarda ses izolatörü ve rutubeti de ayarlayan bir düzenleyici olarak kullanılmaktadır.Bu maksatla konferans salonlarında büyük gürültüleri kesmek için kullanılır.
Alçı,tıpta,cerrahide,dişçiliktede kullanılır.Keza eski kullanım alanları olan sıva kabartma,süsleme ve benzeri yerlerde inşaatta her geçen gün biraz daha artan miktarlarda kullanımına devam olunmaktadır.
Mamül alçı,prefabrik inşaat malzemelerinin başlıca girdisidir.Bugün alçı ile yapılan çeşitli prifabrike malzeme miktarı diğer bütün alanlardaki miktarı çok aşmış bulunmaktadır ve daha da artmaya aday görünmektedir.Bu makstla alçı ile hazır bulunmaktadır ve daha da artmaya aday görünmektedir.Bu maksatla alçı ile hazır bina bölme duvarları,panolar,blok,kiriş ve tavanlar yapılmaktadır.Alçının ucuz,basit ve yerli malzeme olması bu alanda tüketimi çok artmaktadır.
Kimya sanayiinde alçı taşının kullanılması,bundan 40 yıl kadar önce ,pratik olarak hiçbir alanda kullanılmayan anhidritin,İngiltere'de İmperial Chemical Indıstries Şirketinin bu hammaddeyi amonyum sülfata çevirmeyi başarması ile başlamıştır.Bu yöntemde havanın azotu yapay amonyağa dönüştürülerek anhidrat ile birleştirilmekte ve elde edilen amonyum sülfat tarımda gübre olarak kullanılmaktadır.Ayrıca anhidrit kokla indirgenerek,yönteme göre kükürt veye kükürt oksit ile sülfat asidi elde edebilmek için kullanılmaktadır.Halen İskoçya'da anhidrit ve alçıdan faydalanılarak sülfürik asit yapılmakta ve yan ürün olarak Portland Çimentosu elde edilmektedir.
3. ANHİDRİD
Anhidrid susuz kalsiyum sülfattır. Kalsiyum sülfat yapısında kristal suyu bulunmayan, yoğun ve alçı taşına göre daha sert olan yoğun bir tabaka olararak jips yataklarında tabakalar halinde bulunur. Anhidrit mineralinin özellikleri aşağıdaki gibidir :
Kristal Sistemi : Ortorombik
Kristal Biçimi : Kristalleri nadir; genellikle masif, tanesel, lifsi
Sertlik : 3,5
Özgül Ağırlık : 2,98 (g/ )
Dilinim : {010} Mükemmel
Renk Ve Şeffaflık : Renksiz-beyaz, gri, mavimsi, eflatun, kırmızımsı, kahverengimsi; şeffaf-yarı şeffaf
Çizgi Rengi : Beyaz
Parlaklık : Camsı
Ayırıcı Özellikleri : Birbirine dik üç yönlü dilinime sahip, jipsten daha sert, özgül ağırlığı kalsitten fazla
Bulunuşu : Jips ve Halit mineralleri ile birlikte oluşan bir buharlaşma mineralidir. Deniz suyundan direk olarak çökelir. Jips dehitratasyonu ile de oluşabilir.
ETİKETLER: KALSİYUM SÜLFAT NEDİR,KALSİYUM SÜLFAT HAKKINDA BİLGİ,KALSİYUM SÜLFAT ANHİDRİT MSDS,KALSİYUM SÜLFAT ANHİDRİT NEREDE KULLANILIR,KALSİYUM SÜLFAT ANHİDRİT FORMÜLÜ,KALSİYUM SÜLFAT ANHİDRİT NERELERDE KULLANILIR,KALSİYUM SÜLFAT ANHİDRİT NE DEMEK,KALSİYUM SÜLFAT ANHİDRİT NEDEN KULLANILIR,KALSİYUM SÜLFAT ANHİDRİT KULLANIMI,KALSİYUM SÜLFAT ANHİDRİT KİMYASAL VE FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ.ALÇI NEDİR,ALÇI ÜRETİMİ,ALÇI NASIL ÜRETİLİR,ALÇI MSDS,ALÇI NEDEN YAPILIR,ALÇI İMALATI,ALÇI YAPILIŞI,ALÇI NERELERDE KULLANILIR,ALÇI NEDEN KULLANILIR.
HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ
