MAKALELER / HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ - Deterjan kimyasalları
| DETERJAN KİMYASI |
|
Deterjan KİMYASI VE MADDELERİ: Temizlik işlemlerinde kullanılan deterjanlar kirleri ortamdan uzaklaştırmak ve temizlik sonrası kullanımlarında iyileştirmeler yapabilmek için bir dizi kimyasal maddeye sahiptir.Bunlar bazen tek tek, bazen içlerinden birkaçı bir arada bulunabilmektedir: . Yüzey aktif maddeler . Sertlik bağlayıcılar . Alkaliler . Kir çökelmesini önleyiciler . Optik ağartıcılar . Ağartıcılar . Korozyon önleyiciler . Köpük düzenleyiciler . Enzimler . Parfüm . Dolgu maddeleri . Stabilizatörler . Apre maddeleri Şimdi bunları ayrıntılı olarak inceleyeceğiz. YÜZEY AKTİF MADDELER Deterjan molekülleri bir kafa ve bir kuyruk kısmı bulunan ve görünümleri kurbağa larvalarına benzeyen bir yapıya sahiptir. Bir ucu su tarafından çekilen, bir tarafından itilen, diğer ucu ise su tarafından itilen fakat yağ tarafından çekilen maddelere yüzey aktif madde diyoruz. —————————————————- - hidrofob hidrofil (Su tarafından iletilen) (Su tarafından çekilen) Yüzey aktif maddeler, suyun yüzey gerilimini düşürerek temizlik için gereken ıslanmayı sağlar. Kirlerin suda çözünen kısmı yüzeyden ayrılarak yıkama suyuna geçer. Oluşan boşluklarda kirler gevşer. Suda çözünmeyen kirler yumuşar, temizlenmeleri kolaylaşır. Yüzey aktif maddeler, kirleri yapmış oldukları yüzeylerden koparırlar. Deterjan molekülleri (miselleri) kirlerin etrafını kuşatırlar. Kirler topaklanıp küresel bir hal almaya başlayınca yüzeyle temas eden kısımları azalır. Bu yüzeylere yüzey aktif maddeler yerleşir. Ve kirlerin koparılması kolaylaştırılır. Mekanik etkinin de yardımıyla kirler daha ufak parçalara ayrılır ve yıkama suyunda tutulurlar. Böylece temizlik işlemi gerçekleşmiş olur. Yüzey aktif maddelerin bir diğer görevi de kiri yıkama suyu içinde askıda tutarak tekrar çökelmesini önlemektir. Bu kirler su ile birlikte ortamdan uzaklaştırılır. Kirler temelde üç şekilde su içinde taşınırlar. Çözelti Bekletmekle ayrışmayan eşit dağılmış (homojen) karışımlardır. Tuz, Şeker gibi maddeler suyla temaslarında iyonlarına ayrışır ve suyun içinde tamamıyla çözünür. Çözünmüş kirlerin tekrar yüzeye çökmesi söz konusu değildir. Süspansiyon Suda çözünmeyen katı bir madde çok ince bir toz haline getirilip suda iyice karıştırılırsa saydam olmayan, eşit dağılmamış (heterojen) bir karışım oluşur. Bunlara süspansiyon denir. Kararsızdırlar. Tane büyüklüğüne ve cinsine göre er geç ayrışarak çökerler. Emülsiyon Su ve yağ gibi birbiri içinde çözünmeyen iki sıvı birlikte çalkalandığında saydam olmayan heterojen bir karışım olur. Bu karışım kendi halinde bırakıldığında er veya geç iki tabaka halinde ayrılır. (faz ayrımı). Yıkama suyu içinde süspansiyon (pigment türü kirler) ve emülsiyon (yağ bazlı kirler) halinde taşınan kirler kendi başlarına kararsızdır ve tekrar yüzeye çökebilirler. Bunları kararlı ve sürekli hale getirmek için kullanılan maddelere emülgatör adı verilir. Yüzey aktif maddeler aynı zamanda emülgatördürler. Yüzey aktif maddeler suda çözündüklerinde hidrofil uçlarının ortaya çıkarttığı iyonların niteliğine göre dört ana gruba ayrılır. —————————————– - Anyonik aktif maddeler —————————————– + Katyonik aktif maddeler —————————————– Noniyonik aktif maddeler —————————————- + - Amfoterik aktif maddeler Anyonik aktif maddeler Suda çözündükleri hidrofil uçları anyon, yani (-) yüklü bir iyon oluşturur. Deterjanlar genellikle anyonik aktif maddeler içermektedir. Etkileri ve sudaki çözünürlükleri sıcaklıkta artmaktadır. Bir diğer özellikleri de çok köpürmeleri ve su sertliklerinden olumsuz etkilenmeleridir. Katyonik aktif maddeler Sudaki çözeltileri katyon yani (+) yüklü bir iyon oluştururlar. Temizlik gücü zayıf olduğundan yıkama maddelerinde kullanılmazlar. Hiçbir zaman anyon aktif maddelerle birlikte kullanılmaması gerekir. Kullandıklarında birbirlerini nötralize ederek çökerler ve özelliklerini kaybederler. Dezenfektanların ve çamaşır yumuşatıcıların üretiminde kullanılır. Noniyonik aktif madde Suda çözündüklerinde herhangi bir iyon oluşturmazlar. Pahalıdırlar. Su sertliğinden etkilenmeleri önemli özelliklerindendir. Aynı zamanda iyi bir yıkama maddesidir. Alkali ortamda temizlenmemesi gereken malzemelerin temizliğinde kullanılırlar. Amonyak maddelere kıyasla daha az köpürürler. Yağlı kirlerin çıkarılmasında oldukça etkilidirler. Düşük sıcaklıklarda bile iyi performans gösterirler. Amfoterik aktif maddeler
Yapılarında hem anyon aktif maddelerin temizleme hem de katyon aktif maddelerin yumuşatma özelliğini taşırlar. Temizleme güçlerinin yüksek olmasına karşın yapılarının ve üretimlerinin karışık olması daha çok kozmetik sanayiinde kullanılmasına yol açmıştır.
HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ |
