MAKALELER / DEZENFEKSİYON - HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ
DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON
Dezenfektan ya da antiseptikler, mikroorganizmaların çoğalarak hastalık etkeni
oluşturmasını önleyen maddelerdir. Antiseptikler yaşayan dokulara uygulanırken,
dezenfektanlar nesnelere uygulanmaktadır. Antiseptik ve dezenfektanlar
mikroorganizmaları tamamen öldüren ya da çoğalmasını durduran özellikte olabilir.
Steril olma durumu ise yaşayan bakteri, virüs ve sporlar dahil mikroorganizmaların ortadan
kaldırılmasıdır. Bu durumun gerçekleştirilmesine sterilizasyon denir.
Dezenfeksiyon Yöntemleri
.1. Fiziksel Yöntemler
Isı İle Dezenfeksiyon : Kaynatma esasına dayanır.
Ultraviyole Işınları ile Dezenfeksiyon : Ultraviyole lamba kullanılarak yapılır.
2. Kimyasal Yöntemler
Deterjanlar
Deterjanlar, mikroorganizmaları bulundukları yağlı ortamdan çözerek uzaklaştırırlar ve diğer
dezenfektanların etkisine açık hâle getirirler. Deterjanlar diğer dezenfektanlarla birlikte kullanılabilir. Deterjanlar;
anyonik, katyonik olmak üzere ikiye ayrılır.
Anyonikler: Deterjan ve sabun
Katyonikler: Dezenfektan ve antiseptik olarak kullanılırlar. Zayıf antiseptikler seyrelti solüsyonlar
hâlinde kullanılırlar. Bu durumda tahriş yapmazlar % 1 olanları çok ucuzdur. Örn. Zefiran
Klor Nekzidin (Salvon)
Bazı bakterileri, mantarları etkileyen bir antiseptiktir. Cilt üzerinde tahrişe yol açmadığı için yaygın olarak
kullanılır. Ellerin temizliğinde kullanılan sıvı sabunlarda salvon sıklıkla kullanılır.
Fenol Bileşikleri
İlk kullanılan antiseptiklerdir. Fenoltoksit, tahriş yaptığı için pek kullanılmamaktadır. Bir fenol bileşiği
olan iresol antibakteriyel sabunlara katılarak kullanılmaktadır. Bakteri sporlarını öldürmezler, fakat hıv virüsüne
etkilidirler. Fenol bileşikleri daha çok cihaz ve aletlerin dezenfeksiyonunda kullanılır.
Klor Bileşikleri
Çamaşır suyunda kullanılan klor bileşikleri hipokloritlere dönüşerek etki ederler. Hepatit B ve HIV
virüsüne karşı etkilidirler. Deriye uygulandığında tahrişe neden olurlar. Kan bulaşmış cihazlar %10’luk çamaşır
suyunda 30 dak. bekletilerek dezenfekte edilebilir. Ayrıca yüzey dezenfeksiyonunda da kullanılır.
Alkoller
En ucuz antiseptik maddedir. Etkisi kısa sürdüğü için uzun süreli dezenfeksiyonda kullanılamaz. HIV
virüsünü etkiler, Hepatit B’ yi etkilemez. Etil alkolün %70’lik solüsyonu; izopropi alkolün de %70’ten yüksek
konsantrasyonları, antiseptik olarak kullanılır. Bütünlüğü bozulmuş deride tahrişe yol açar. Alkol, genel olarak
lipit çözücü olduğu için ciltteki yağ içerisine gömülü bakterileri çözerek uzaklaştırır.
İyot Bileşikleri
İyodun su ve alkoldeki çözeltileri eskiden beri antiseptik olarak kullanılmaktadır. İyodun alkoldeki
eriğine tentirtiyot adı verilir. Tentirtiyot yaralara antiseptik amaçlı kullanılır. İyot taşıyıcı maddelere iyodofor adı
verilir. İyodoforlar çok daha az tahriş yaparlar. Ancak iyodoforların jermisidal (mikrop öldürme gücüne sahip
kimyasal madde) etkinliği tentirtiyota göre daha azdır. İyodoforlar cilt antisetisinde yaygın olarak kullanılır.
Ancak cildi sarıya boyarlar. En çok kullanılan antiseptikler. Betadın; Baltırone, isosoldur.
Orta düzeyde mikrop öldürme gücüne sahip kimyasal madde olanlar fenol bileşikleri, klor bileşikleri,
iyot bileşikleri ve alkodür. Düşük düzeyde mikrop öldürme gücüne sahip kimyasal madde olanlara örnek ise
deterjanlar, klorheksidinlerdir.
Antiseptikler genel olarak düşük düzeyde öldürücü etki gösterir. Yüksek düzeyde etkili olan bir kimyasal
kısa süreli uygulanırsa, etkinliğini kaybederek orta ya da düşük oranda mikrop öldürme gücüne sahip kimyasal
madde hâline gelir.
HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ