MAKALELER / TOPRAKSIZ TARIM - TARIM VE ORGANİK GÜBRE ANSİKLOPEDİSİ
Seralarda Topraksız Tarım
Topraksız tarımda hangi ürünler yetiştirilebilir? Ortam hazırlama çin gerekli olan hazırlıklar nelerdir?
TOPRAKSIZ TARIM NEDİR?
Bitkilerin toprak yerine, içinde erimiş gübre bulunan su veya perlit, torf ve volkan tüfü gibi ortamlarda yetiştirilmesine topraksız tarım denilmektedir. Topraksız tarım yetiştiriciliğinde ortam olarak; torf, talaş, ağaç kabuğu, çeltik kavuzu, yerfıstığı kabuğu, kum, çakıl, vermikulit, kaya yünü, plastik köpük gibi maddeler de kullanılabilir. Bu maddeler saksı, plastik torba veya plastik yataklara konulabilirler.
NEDEN TOPRAKSIZ TARIM?
Yetiştirme ortamı olarak kullanılan toprak, özellikle örtüaltında yapılan yoğun yetiştiricilik nedeniyle kısa sürede yorulmaktadır. Ayrıca topraktan kaynaklanan hastalık ve zararlılar (nematod) nedeniyle de verim yıldan yıla azalmaktadır. Bir süre sonra da o topraktan ürün alınamamaktadır. İşte bu nedenlerden dolayı özellikle örtüaltında topraksız tarım gerekli olmaktadır.
TOPRAKSIZ TARIMDA HANGİ ÜRÜNLER YETİŞTİRİLEBİLİR?
Örtüaltında yetiştirilen domates, hıyar, biber, patlıcan, fasulye, marul gibi sebzeler ile gerbera ve karanfil gibi kesme çiçekler topraksız tarım yöntemiyle yetiştirilebilir. Topraksız tarımın topraklı yetiştiricilikten farkı, yetiştirme ortamı, sulama ve gübreleme sistemidir. Askıya alma, budama, havalandırma gibi bakım işlemleri aynıdır.
TOPRAKSIZ TARIM İÇİN YETİŞTİRME ORTAMLARININ HAZIRLANMASI, SULAMA VE GÜBRELEMENİN DÜZENLENMESİ
Gerekli Malzemeler
- Taban örtüsü
- Plastik yatak
- Su ve gübre tankı (polietilen, içi sıvanmış tuğla veya beton depo)
- Su pompası
- Otomatik sulama için zamanlayıcı
- pH metre ve EC metre (gübreli suyun yani çözeltinin asitliğini ve tuzluluğunu ölçmek için)
SİSTEMİN KURULMASI
Taban eğimi verilmesi: Yetiştiricilik yapılacak seranın tabanına % 0,5 - % 1 eğim verilir. Örneğin seranın uzunluğu 60 metre ise, başı ile sonu arasında 60 cm yükseklik farkı olmalıdır. Bu eğim, bitki kök bölgesindeki fazla suyun bir süre sonra süzdürülüp uzaklaştırılması (drenaj) için gereklidir.
Gübre ve Su Tankı Yapımı:
Eğim verme işleminden sonra seranın gübrelenmesi ve sulanmasında kullanılacak depo için, eğimin düşük olduğu tarafta seranın bir köşesine çukur kazılır (Kapalı Sistem). Çukurun boyutları, seranın büyüklüğüne ve kullanılacak deponun kapasitesine göre değişir. Örneğin 1 dekarlık bir serada günlük su ihtiyacını karşılayabilmek için 5-6 tonluk bir depo gereklidir. Depo, polietilen ve polyester malzemeden olabileceği gibi, tuğla ile örülüp, içi sızdırmayacak şekilde sıvanarak da yapılabilir.
Taban Örtüsünün Serilmesi: Drenaj borularının geçeceği yerler boru çapı kadar kazılır. Daha sonra seranın tabanına toprakla olan temasın kesilmesi için bir taban örtüsü serilir. Taban örtüsü olarak sağlam, dokunmuş plastik (polipropilen) malzemeden yapılmış örtüler tercih edilmelidir.
Yatakların Yerleştirilmesi: Plastik yataklar, çift sıra dikim için 40 cm eninde, 15 cm yüksekliğinde yapılır. Bunu sağlamak için plastik malzemenin 70 cm eninde olması gerekir. Tabanı 40 cm olacak şekilde kenarlarından 15’er cm kıvrılarak dik duruma getirilir ve sabitlenir. Yatakların boyu 30 metreyi geçmemelidir. Bu boy, sulama pompasıyla drenaj sisteminin rahat çalışması için uygundur. Yataklar arasında 1 metrelik yürüme yolu bırakılmalıdır.
Yatakların eğim tarafındaki uçları uygun bir şekilde drenaj borusuna bağlanır. Drenaj borusu PVC veya polietilen borulardan yapılabilir. Yataklardan süzülen fazla suyun, drenaj boruları vasıtasıyla toplanıp tekrar sulama ve gübreleme tankına geldiği sistemlere kapalı sistem, sera dışına akıtılmasına ise açık sistem adı verilmektedir. Kapalı sistemlerde, gübre ve su tüketiminde açık sisteme göre % 20- 30 oranında tasarruf sağlanmaktadır.
Daha sonra kullanılacak ortam malzemesi (volkan tüfü, perlit vb.) yataklara doldurulur. Damla sulama boruları yerleştirilir ve bağlantıları yapılır. Damla sulama boruları su ihtiyacına bağlı olarak tek veya çift sıra olarak döşenebilir.
Yukarıda bahsedilen plastik yatak tipi dışında; kenarları birer sıra tuğla örülüp içine plastik yerleştilen kanallar, balkon saksısı olarak adlandırılan saksılar, yatay torbalar da yatak olarak kullanılabilir.
Sulama Sistemi: Topraksız tarımda topraklı tarımdan farklı olarak, gün içinde, az miktarda ancak çok sayıda sulamaya ihtiyaç vardır. Bu nedenle sulama sisteminin otomatik olmasında yarar vardır. Piyasada otomatik sulamayı sağlamak üzere basit zamanlayıcılar satılmaktadır.
BESİN ÇÖZELTİSİNİN HAZIRLANMASI VE SULAMANIN DÜZENLENMESİ
Topraksız tarım yetiştiriciliğine uygun sistemin kurulmasından sonra, fideler yataklara dikilir. Topraksız tarımda en fazla dikkat edilmesi gereken iki ana konu; besin çözeltisinin hazırlanması ve sulamanın düzenlenmesidir.
BESİN ÇÖZELTİSİNİN HAZIRLANMASI
Besin çözeltisinin hazırlanmasından önce, ilk yapılması gereken işlem, sulama suyunun tahlil ettirilmesidir. Suyun EC (Elektriki geçirgenlik) ve pH değeri ile sodyum (Na), kalsiyum (Ca), magnezyum (Mg), sülfat (SO4), bikarbonat (HCO3) ve bor içeriğinin bilinmesi gerekir. EC değerinin 0.5 mS/cm, sodyumun 35, klorun 50, bikarbonatın 250, borun 0.5 mg/litre’yi geçmemesi istenir. 5.0-7.0 pH değerine sahip sular besin çözeltisi hazırlamada rahatlıkla kullanılabilir.
Bazı durumlarda suyun kalsiyum ve magnezyum içeriği yüksek olabilir, besin çözeltisini hazırlarken suyun kalsiyum ve magnezyum içeriği dikkate alınarak, eksik kalan miktarı karşılayacak kadar gübre ilave edilir.
Sulama suyundaki gübre miktarları, bitkinin büyüme devresine ve yetiştirileceği döneme göre değişmektedir.
Topraksız ortamlarda hıyar yetiştiriciliğine uygun besin çözeltilerinin kimyasal içeriği
İyi bir bitki gelişimi için besin çözeltisinin EC (Elektriki Geçirgenlik) ve pH değerinin belli sınırlarda tutulması gerekir. EC ve pH değerleri EC metre ve pH metre adı verilen aletlerle kolayca ölçülebilmektedir. Hıyar yetiştiriciliğinde besin çözeltisi EC değerinin 1.5-2.5 mS/cm, pH değeri ise 5.5-6.5 arasında tutulmalıdır. EC istenen değerin üzerinde ise su ilave edilir, altında ise gübre ilave edilir. Çözeltinin pH’sını düşürmek için nitrik asit veya fosforik asit kullanılabilir (asidin üzerine kesinlikle su ilave edilmemeli, her zaman asit suyun içine karıştırılmalıdır). Asit kullanırken çok dikkat edilmeli, vücut ve elbiseler asidin yakıcı etkisinden korunmalıdır.
Bitkileri beslemekte kullanılacak gübreler çok çeşitlidir. Ancak dikkat edilmesi gereken konu, kullanılacak gübrelerin suda eriyebilir olmasıdır.
Besin çözeltisinin hazırlığı iki farklı şekilde yapılabilir:
1. Gerekli gübreler ayrı ayrı eritildikten sonra, doğrudan bitkilere verilecek suya karıştırılır,
2.Fazla miktarda gübre eritilip tank dışında stok çözelti hazırlanır ve belli miktarlarda alınarak sulama suyuna karıştırılır.
Stok çözelti hazırlanacak ise, kalsiyumlu gübrenin (kalsiyum nitrat), fosfat ve sülfatlı gübrelerle karıştırılmamasına dikkat edilmelidir. Aksi takdirde kalsiyum, fosfat ve sülfat ile çökelti oluşturarak sulama sisteminin tıkanmasına neden olur.
Aşağıda tanka konulacak gübre miktarlarını gösteren çizelgeler verilmiştir. Çizelgedeki kalsiyum nitrat miktarı, sulama suyunda 75 mg/litre kalsiyum bulunduğu varsayılarak, eksik kalan miktarı tamamlayacak kadar verilmiştir. Her üretici, kullanacağı suyu tahlil ettirdikten sonra, kendi suyuna uygun reçete için Tarım Teşkilatından yardım isteyebilir.
Hıyar Yetiştiriciliğinde 1 metreküp (1 ton= 1000 litre) sulama suyuna ilave edilecek gübreler Mikro element çözeltisi, yukarıda belirtilen kimyasal maddeler 1 litre suda eritilerek hazırlanabilir. Bu miktarlar 10 ton besin çözeltisi hazırlamaya yetecektir. İhtiyaca göre daha fazla mikro element stok çözeltisi hazırlanabilir. O takdirde kullanılacak su miktarına göre eritilecek kimyasal madde miktarı hesaplanmalıdır. Hazırlanan çözelti, ışık geçirmeyen koyu renkli bir kapta veya karanlık bir odada saklanmalıdır.
Piyasada tüm mikroelementleri birlikte içeren gübreler de bulunmaktadır. Böyle bir gübre kullanılacaksa, suya mikro element stok çözeltisi ve şelatlı demir ilave edilmesine gerek yoktur. Kullanılacak gübrelerin miktarı konusunda tarım teşkilatına danışılmalıdır.
Gübrelerin günlük kullanılacak miktarı kadarının su tankına konulması işlemi, bitkilerin su tüketiminin arttığı dönemde vakit aldığı için, stok çözelti hazırlanması daha uygun olur. Stok çözelti, gübrelerin önceden daha küçük kaplarda eritilerek hazırlanan gübre karışımıdır. Aşağıda 100’er litrelik iki kapta hazırlanan stok çözeltinin besin maddesi miktarları verilmektedir.
Stok Çözeltinin Hazırlanması Önemlidir.
Topraksız ortamlarda hıyar yetiştiriciliğine uygun gübreler ve uygulanacak miktarlar.
Stok Çözelti Hazırlarken;
1.100 litrelik bidonlar, yarıya kadar su ile doldurulur
2. Belirtilen gübreler birer birer konulur, karıştırılarak eritilir.
3. Gübrelerin eritme işlemi bitince, bidonlar suyla 100 litreye tamamlanır.
Bitkilere verilecek sulama suyunun 1 tonuna (1 metreküp) 5 litre A, 5 litre B stok çözeltisinden konulur. Sulamaya başlamadan önce hazırlanan besin çözeltisinin pH’sını 6 ya ayarlamak için gerektiği kadar nitrik asit ilave edilir. Besin çözeltisinin sıcaklığı 20-30oC arasında olmalıdır. 35oC’nin üzerine çıkması istenmez. Bu nedenle yaz aylarında yapılan üretimde bu konuya dikkat edilmelidir. Deponun çukurda olması bu açıdan avantaj sağlamaktadır.
BESİN ÇÖZELTİSİNİN UYGULANMASI (SULAMA)
Ortam kültüründe bitkilerin sulanması, toprakta yapılan yetiştiriciliğe göre önemli farklılıklar göstermektedir. Bitki başına 8-10 litre gibi az ortam kullanılması, ortamın su tutma kabiliyeti gibi özellikler nedeniyle bir günde çok sayıda sulama yapılması gerekmektedir. Sulama sık olacağı için her seferinde verilen su miktarının az olması gerekmektedir. Bitkilerin daha az suya ihtiyaç duyduğu sabah ve akşam üzeri sulama aralıkları daha uzun, öğlen sıcak saatlerde daha kısa olmalıdır. Ortamda tuz birikimi olmaması için, verilen suyun, yaklaşık %20’si geri döndürülmelidir. Hatta sıcak günlerde bu oran %30-35’e çıkarılmalıdır. Açık sistemlerde bu işlem belirtilen oranlardaki suyun dışarıya akıtılmasıyla gerçekleştirilir. Ancak açık sistemde bu işlem, gübre ve su kaybına neden olur.
Özellikle sıcak aylarda sulama sayısının çok olması nedeniyle, gece de bir veya iki sulama yapılması gerektiği için, sürekli bir işgücü ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, sulamanın otomatik olarak yapılması en doğru yoldur. Bu amaca uygun basit zaman ayarlayıcılar piyasadan temin edilebilir.
Anlatılan bu sulama şekillerine göre en uygun sulama şekli damlama sulama sistemidir. Topraksız tarımda kullanılacak damlama sulama borularının, bir deliğinden bir saatte damlayan su miktarı 1 ile 3 litre arasında olanlar tercih edilmelidir.
ETİKETLER : TOPRAKSIZ TARIM NASIL YAPILIR,TOPRAKSIZ TARIM NEDEN YAPILIR,TOPRAKSIZ TARIM UYGULANMASI.
HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ
