MAKALELER / TEHLİKE ATIKLAR - hammaddeler ansiklopedisi
|
Tehlikeli Atıklar Uygun arıtma, depolama, taşıma ve bertaraf yapılmadığı zaman insanların ölümüne. yaralanmasına ve hastalıklara ya da çevrenin yok olmasına neden olabilecek katı, sıvı ve gaz atıklardır. Maddeler patlayıcı (yanmaya eğilimli ya da diğer maddelerin yanmasına neden olma), korozif (aşırı asidik ve bazik özelliğiyle çeliği aşındırabilen ya da organizmalara zarar veren), reaktif (patlayabilen ya da toksik siyanür ve sülfür gazı üreten) ve toksik (zehirli madde içeren) ise, tehlikeli atık olarak değerlendirilmelidir.
Karışımlar, kalıntılar ve tehlikeli atık içeren maddeler de tehlikeli atık olarak değerlendirilmelidir. Birçok tehlikeli madde, risklerini azaltacak özel önlemler alınarak kullanılabilir. Atıldıklarında bu maddeler kullanıcılar tarafından kontrol altında değildir ve bu maddelerle temasta bulunan insanların ya da organizmaların zarar görmesine neden olabilir. Potansiyel risklerinden dolayı, tehlikeli atıklar diğer evsel atıklardan ayrı olarak işlem görmelidir. 1993 yılında Amerika' da yaklaşık 250 milyon m3 tehlikeli atık üretilmiştir ve bu atıklar 2584 arıtma, depolama ya da bertaraf tesisine gitmiştir.
Tehlikeli Atık Kaynakları Endüstriyel atıklar Tehlikeli atıklar neredeyse tüm endüstri dallarında üretilmektedir. Bu işletmeler kendileri az miktarda tehlikeli atık üretmeleri ile birlikte tehlikeli atık üreten işletmelerin ürünlerini kullanırlar. Örneğin, bilgisayar yazılımcıları az tehlikeli atık üreterek yazılım programını oluştururlar. Ama bilgisayar üretimi birçok endüstriyel prosesi içerir. Bilgisayar devresinin yapımında ****l tuzları içeren elektro kaplama banyoları kullanılır ve bilgisayar mikroçipleri üretiminde asitler, diğer kostik kimyasallar ve solventler kullanılır.
Diğer tehlikeli atıklar cam yünü optiklerinin, bakır tel kullanılan elektronik transmisyonda, manyetik diskler, teknik kılavuzlar için kağıtlar, ambalaj ve basım için kullanılan fotoğraflar üretiminde, ve tamamlanmış ürünün taşınması sırasında üretilir. Tarımsal atıklar Sadece endüstri tehlikeli atık üretmez. Tarım uygulamalarında kullanılan pestisit ve herbisit ve diğer maddeler atık olarak üretilir. Florit atıkları fosfatlı gübre üretiminin ürünleridir. Gübre içindeki çözünebilir nitrat bile yeraltı suyunda çözünerek içme sularının kirlenmesine neden olurlar.
Yüksek miktardaki solvent sağlık problemlerine neden olur. Evsel atıklar Evsel tehlikeli atık kaynakları toksik boyalar, patlayıcı solventler, kostik temizleyiciler, toksik piller, pestisitler, ilaçlar ve kırılan termometrelerdeki cıvayı içermektedir. Yerel atık bertaraf sistemleri bu atıklar kabul etmemektedir. Eğer kabul edilirse, toprak ve yeraltı suyunun kirlenmemesinin dikkatli olarak denetlenmesi gerekebilir. Ev sahipleri bu maddelerin ayrı olarak geri dönüştürülmesi ya da bertarafını isteyebilir. Eski evlerin onarılması toksik kurşun boyanın kabararak dökülmesine neden olabilir. Borular üzerindeki izolasyon maddeleri asbest tozları içerebilir. Bunlar kırılabilir ve havaya karışabilir. Solunduğunda bu maddeler akciğer hastalıklarına ve kansere neden olur. Tıbbi atıklar Hastaneler kanla kirlenmiş olan atıklarını diğer atıklardan ayırarak bertaraf için özel bir çaba sarfederler.
Hastane ve doktor muayenehanelerindeki bıçaklara ve cam eşyalara karşı dikkatli olunmalıdır. Eczacılar kullanım süresi geçmiş ve kullanılmayan ilaçları atarlar. Test laboratuvarları kimyasalları atarlar. İlaçlar aynı zamanda teşhis ve tedavi için belirli miktarda radyoaktif izotopların kullanımını sağlar ve bu maddeler denetlenmeli ve dikkatli olarak bertaraf edilmelidir. Tehlikeli Atıkların Etkileri Tehlikeli atıklar toprak, hava, yüzey ve yeraltı sularını kirletebilir. Toprak kirliliği üzerinde yaşayan insanları, kökleri bulunan bitkileri ve o toprak üzerinde hareket eden hayvanları etkileyebilir. 1983 yılında, Missouri-Times Beach'te poliklorlanmış-bifenille (PCB) kirlenmiş yağ yola döküldü ve kalıntılarda yüksek oranda PCB açığa çıktı.
Endüstriyel ve evsel atıksu karıştırılıyorsa, belediye evsel atıksu arıtma tesisinden gelen çamurlar toksik elementleri içerebilir. Bu çamur da gübre olarak kullanılıyorsa, bu elementler toprak kirlenmesine neden olur. Toksik maddeler büyümekte olan bitkiler tarafından alınabilir ve daha sonra bu bitkilerle beslenen hayvanların vücudunda ve daha sonra insan vücuduna taşınır. Hava kirlenmesi tehlikeli atıkların direk emisyonlarıyla oluşur. Boya ve temizlik sıvılarında bulunan toksik solventlerin buharlaşması yaygın bir problemdir. Tehlikeli atık üzerindeki hava, madene yakın yerlerdeki evlerde ve eski depolama sahalarında gaz kaçağıyla tehlikeli hale gelebilir. Uranyum madeni yakınlarındaki evlerin bodrum katları genellikle aşağıdaki radyoaktiviteden gelen gaz kaçaklarını içerirler. Nehir ve göl kirliliği. eğer yeterince toksikse hayvan ve bitki yaşamını hemen yok edebilir ya da yavaş yavaş etkiler. Örneğin, flüorit diş ve kemikte yoğun olarak bulunur ve su içindeki fazla flüorit dişle ilgili ve kemik problemlerine neden olur. Diklordifeniltrikloretan (DDT), PCB ve dioksinler yağda suya göre çok daha hızlı çözünürler ve bu nedenle bitki ve hayvanların vücudunda birikme eğilimi vardır. Bu maddeler su içinde düşük konsantrasyonlarda bulunurlar fakat alg ve böceklerde daha yüksek konsantrasyonda birikirler ve balıklarda daha yüksek konsantrasyonlarda bulunurlar. Bu balıklarla beslenen kuşlar ve insanlarda yüksek oranlarda tehlikeli maddeler açığa çıkar. Kuşlarda bu maddeler. yumurta üretimi ve kemik oluşumunu engelleyebilir.
Toksik olmayan kirlilik bile öldürebilir. Fosfat ve nitrat genelde zararsızdır, nehir ya da göl içindeki algleri çürütebilir. Algler büyürken güneş ışığı varlığında, oksijen üretirler. Fakat, algler çok fazla ve hızlı büyüdüklerinde çok miktarda oksijen tüketirler. Hem güneş ışığı olmadığında hem de algler öldüğünde çürümeye başlar. Sonuçta, oksijen eksikliği diğerlerinin yaşamını engeller. Bazı yaşam araçları toksin içeren algler tarafından zehirlenir. Ötrofıkasyon olarak adlandırılan alglerin bu aşırı büyüme prosesi, nehir ve göldeki yaşamı öldürebilir. Bazı durumlarda, özel algler içme suyunu zehirleyebilir. Yeraltı kirleticileri, yeraltı suyu akışı ile taşınabilir. Yeraltı yataklarına yayılan kirleticiler, su baharda oluşursa ya da iyi pompalanırsa yüzeye ulaşabilir. Özellikle tehlike yeraltı depolarından sızan ya da dikkatsizce yere dökülen solventlerdir. Toksik ****l iyonları bu atık kanallarında bulunabilir.
Tehlikeli Atık Kontrolü Kaynakta azaltma Tehlikeli atıkların elimine edilmesinin en iyi yolu kaynağında üretilmemesidir. Örneğin, entegre çevrim üretiminde gelişimler yapılmıştır. 1970 lerde kullanılan toksik klorlanmış hidrokarbonlar, 1980'ler de az toksik glikol eter serisiyle, 1990'lar da az toksisiteye sahip ester ve alkollerle değiştirilmiştir. Geri dönüşüm Geri dönüşüm atık içindeki kullanılabilir maddelerin geri kazanımı ya da tekrar kullanılmasıdır. Amerika' daki tehlikeli atıkların %5'i solvent olarak geri dönüştürülüyor. Geri kazanılan ****ller için de miktar benzerdir. Örneğin, sülfürik asidin %5'i kimyasal üretiminde geri dönüştürülüyor. Geçmişte sülfürik asit üretimi için daha fazla sülfür çıkartılıyordu. Şimdi sülfür miktarı eriticilerden (maden cevherindeki ****li gideren tesisler), rafinerilerden (maddeleri arıtan tesisler) geri kazanılıyor. Arıtma Atıklar fıziksel, biyolojik ya da kimyasal arıtma ile daha az tehlikeli hale getirilebilir. Amerika' daki tehlikeli atıkların yaklaşık %10 u su ile arıtılırken, diğer %11 lik kısım diğer arıtmalara gitmektedir. örneğin, sodyum hidroksit entegre-çevrim tesislerinde asit atıklarının arıtımı için kullanılır.
Bazı yeni tesisler, oldukça zararsız kalsiyum florit, mineral florit üretimi ile hidroflorik asiti kireçle arıtıyor. Sülfürik asit atıkları, geri dönüştürülmezse amonyum atıkları ile aynı tesiste amonyum sülfat şeklinde gübre olarak antılabilir. Yakma insanların ateşi öğrendiğinden beri kullanılan bir metottur. Enfeksiyonel tıbbi atıkların işlenmesinde tercih edilen bir metottur. Toksik ağır ****l veya klorlanmış hidrokarbon içeren tehlikeli atıklar için kullanılmamalıdır. Bu atıklar yakıldığında, eski boyalı yüzeyler kurşun veya arseniği havaya serbest bırakabilirken klorlanmış hidrokarbonlar hidroklorik asit ve dioksinler üretir. Yakma sonucunda oluşan katılar tehlikeli atık olarak bertaraf edilmelidir. Amerika'da ki tehlikeli atıkların %6'sı yakılıyor ve diğer %11' lik kısmı yakıt ile birlikte yakılıyor.
Atıkların katılaştırılması, eritilmesini ve yapıştırıcı ile karıştırılması işlemlerini kapsar. Sonuçta madde karışım içinde sertleşir. Radyoaktif atıkların arıtımı için önerilen bir arıtma, kristalizasyon olarak bilinen cam haline dönüştürmeyi içerir. Amerika' daki tehlikeli atıkların yaklaşık olarak %8 i stabilize edilerek hava ve yeraltı suyundaki hareketi engelleniyor. Bazen atıklar basit önlemlerle, örneğin atığın yeterli olacak derecede kaplanmasıyla stabilize edilebilir. Diğer stabilizasyon metotları atığın çevresine engel yapılmasını kapsar. Bu engel plastik, çelik, beton, kil ya da cam bile olabilir. Bertaraf Yüzey doldurma (sıvı ya da konsantre atıkların astarsız-unlined çukurlarda biriktirilmesi) atıkları uzun süreli tutar. Fakat, bu metot nihai bir bertaraf olarak düşünülmemelidir.
Tehlikeli atıkların yaklaşık %8 i derine enjeksiyon metoduyla, %21'lik kısım ise depolama sahalarında bertaraf ediliyor. Terkedilmiş ve özellikle tehlikeli atık sahalan "superfund" sahalar olarak değiştirilebilir. 1993 yılında, yaklaşık 38.000 tehlikeli atık sahası EPA tarafından belirlenmiştir ve bunların 1407 tanesi listelenmiş ya da atık temizliği için Ulusal Öncelik Listesinde yer alması düşünülmüştür. 1995 te, Amerika'da 4 millik bir "superfund" alan içinde 73 milyon kişinin yaşadığını hesapladı. 1995 ten önce, tehlikeli atıkların ani tehlikelerinden dolayı kaynaklanan 3300 taşınma olayı gerçekleşmiştir. Tehlikeli atıkların orijinal bertaraf alanlarından yeraltı yataklarına ulaşması probleminin sadece kısmi bir çözümü vardır. Bu problemin tipik çözüm metodu yatakların etrafına çukurların açılmasıdır.
Tehlikeli maddeler daha sonra bu çukurlardan giderilir, ve su yataklarının hareketine karşı bir engel oluşturmak için diğer çukurlara enjekte edilir. Toksik alanlar yanında açılan çukurlar ve görülen delikler risk taşırlar, aslında yatay olarak kayaların arasında bulunan yatak dikey olarak açılmış çukurlara geçebilir ve kapalı olarak bulunduğu alandan kaçabilir. Sığ yataklardaki klorlanmış solventlere ait arıtma metodu kimyasal reaktivitelerine bağlıdır. Sızan atık sahası etrafına hendek açılır ve toprak karışımı ve toz halindeki demirle doldurulur. Daha sonra demir, klorlanmış solventle reaksiyona girer ve daha az tehlikeli olan basit hidrokarbonlara dönüşür.
HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ
|
