MAKALELER / MÜREKKEP KİMYASI - İMALAT FORMÜL VE TEKNİKLER ANSİKLOPEDİSİ
Çevremiz yüzeyleri çeşitli boyalarla boyanmış milyonlarca nesne ile çevrilidir. Böylece boya suçların aydınlatılması için oldukça geçerli bir delildir.
Bir otonun duran bir otoya veya bir şahısa çarpıp kaçması; evden, iş yerinden hırsızlık olaylarında; pankart yazılması ve duvarlara slogan yazılması sırasında şüphelilerin giysi, ayakkabı, elleri üzerine ve tırnak aralarına bulaşan boyalar; dokümanların aynı kalem tarafından yazılıp yazılmadığı; bir kadına saldıran adamın giysisi üzerine bulaşan dudak boyaları ile bardak, sigara izmariti, kağıt mendil vb. üzerine transfer olan çeşitli boyalar bunun yaygın örnekleridir.
Modern boyaların farklı kimyasal bileşimleri numuneler arasında mukayesede önemli özellikler sağlarlar. Boyanın tam bir mukayesesi, boyanın hem pigmenti (boyar madde) hem de bağlayıcısının (reçine) kimyasal analizini gerektirir. Boya formülasyonlarındaki büyük değişim boyaların adli amaçla mukayesesinde önemli bilgi verir. Araştırmacı, özellikle boyanın bileşimindeki az veya çok farklar kadar boyar madde ve boya bağlayıcı formülasyonlarındaki çok ince farkları da iyi ayırt edebilmelidir. Boyaların çok çeşitli olması (oto boyası. yağlı boyalar, plastik boyalar, mürekkep boyaları, tekstil boyaları, kozmetik, gıda boyaları vs.) ve kompleks yapılarından ötürü; boyaların adli amaçla incelenmesinin bilgi ve tecrübesini pratiği ile birleştirmiş kriminalist tarafından yapılmasını zorunlu kılar. Örneğin, bir yağlı boya bileşimi başlıca şunları içerir:
1- Bağlayıcı maddeler (reçine) : Alkid, reçinesi, akrilik reçine, epoksi reçine...
2- Boyar maddeler (pigment): Çeşitli organik ve inorganik pigmentler ya da karışımları,
3- Dolgu maddeleri: Barit (BaS04), kalsit (CaC03), talk...
4- İncelticiler (Çözücü): Toluen, ksilen, White Sprite...
5- Köpüklenmeyi önleyiciler,
6- Kaymaklanmayı önleyiciler,
7- Çökelmeyi önleyiciler,
8- Plastikleştiriciler,
9- UV- absörberleri, stabilizaörler vd.
Görüldüğü gibi bir boyanın bileşimi epey karmaşıktır. Böyle bir delilin değerlendirilmesinde de bazı güçlüklerle karşılaşılması olağandır. Yüzlerce boya üreticisi farklı farklı boya üretirler. İyi bir boya genelde yüksek oranda bağlayıcı ve pigment içerir. Pigmentler boyaya renk verir. Reçine, pigmentler için destekleyici bir ortam sağlar ve polimerik yapıdadır. Katkı maddeler boyaya kalitesini artırmak, maliyeti düşürmek ve koruyucu amaçlarla ilave edilir. Bağlayıcı, pigment ve dolgular içeren boya uygun solventle çözülerek inceltilir. Boya bir yüzeye uygulandığında kururken sert bir film tabakası oluşturur ve pigmentler askıda kalır.
Mürekkepler genelde[1] :
· Demir sülfat
· Tannik asit
· Gallik asit ihtiva eder.
Katkı maddeleri ise :
· Geçici boya maddeleri (suda erirler, azin, tilazin, antrakinon vb.)
· Muhafaza edici maddeler (küf ve bakteriye karşı ,genelde fenol, borik asit %1 den az)
· Koruyucu maddeler (antitortu, arap zamkı ve dekstrin)
· İnorganik asitler (demir tannat ve demir gallat , tortu meydana gelmesine engel olmak için HCL , H2SO4, diğer bazı kloro organik asitler).
Örnek Mürekkep :
· Tannik asit 11.7 g
· Demir sülfat 15 g
· HCL 12.5 g
· Fenol 1.5 g
· Gallik asit 3.5 g
· Mavi boya 3.5 g
· Su 1 lt
Tükenmez Kalem Mürekkebi :
Yarı akıcıdır. Bileşiminde bir madensel veya bitkisel yağ ile oleik asit ve boya maddeleri vardır.
Gizli Mürrekep :
Flüoresans maddelerden olabilir. UV ışıkta okunur. Bu maddelerin 9 kısım benzen, bir kısım antrachen veya 2,5 mg. anhracen ile 10 ml. Aseton ve 2,5 ml .sudur.
* Boyaların sürüldükleri yüzeyde tutulmalarını , bağlayıcı ve sertleştiriciler sağlıyor.Boyaların belli bir çözücüde çözünmeleri gerekir. Tiner gibi organik çözücüler ve su gibi maddeler de çözücü olarak kullanılabilir.[2]
* Oksitlenmeyi önleyen ve dolgu maddeleri de ilave maddeler olarak kullanılıyor.
1- Boya Delillerinin Toplanması Ve Laboratuvara Gönderilmesi
Bir otonun bir şahısa veya bir otonun başka bir otoya çarpıp kaçması olaylarında; olay yerinden, mağdurun üzerinden ve şüpheli bir oto bulunmuş ise , şüpheli otonun hasarlı olan bölgesinden numune alınır. Ayrıca şüpheli otonun hiç hasara uğramamış yerinden mukayese için kontrol numunesi alınmalıdır. Keza oto daha önce kaza yapmış ve yeniden boyanmış olabilir. Kontrol numunesi bütün boya tabakalarını içermeli ve boyanın tümünü temsil etmelidir. Bunun için en iyi alma yöntemi boya tabakasını keserek ve en alttan sıyırarak almaktır. Keskin bir bıçak ağzı veya neşter bu amaçla kullanılabilir. Burada unutulmaması gereken bir hususta boyadan başka delillerin de bulunabilmesidir. Hem araba hem de mağdur üzerinde kan, kıl, lif, kumaş parçası, cam parçaları ve doku parçaları karşılıklı transfer olabileceğinden ayrı ayrı özenle alınmalı ve ambalajlanmalıdır.
Hırsızlık için binalara veya işyerlerine girişte kullanılan aletler bir boya izi bırakabilir. Bu boyalar kaybedilmeden dikkatlice alınmalıdır. Kontrol boyası , şüpheli aletle temas etmiş bütün yüzeylerden alınmalıdır.
Duvarlara yazı yazılmasında duvardaki yazı örneğinden başka boyanmamış duvar sıvasından da numune alınmalıdır. Olay yeri çevresinde boya kutusu, sprey boya tüpü, fırça ve bunların taşındığı naylon torba veya çanta bulunabilir. Ayrıca şüpheli kişi yakalanırsa; ellerinde, tırnakları arasında, giysilerinde, ayakkabılarında boya bulaşıkları varsa incelenmek üzere laboratuvara gönderilmelidir.
Boya delillerini toplarken karşılıklı bulaşmayı önlemek için tedbir alınmalıdır. Bir neşterle, pensle veya bir parça kağıtla küreklenerek alınan örnekler küçük naylon torbacık, zarf, cam veya plastik tüplere konur. Her bir boya numunesi ayrı ayrı paketlenmeli ve alındığı yerin tam olarak bilinmesi için etiketlenmelidir. Eğer boya giysi veya taşınabilir bir nesne üzerine bulaşmış ise delil toplama uzmanı boyayı kendisi almaya çalışmamalı, bunun yerine materyali dikkatlice paketleyerek laboratuvara göndermelidir.
*Boyalar rafik kazalarında, zorla giriş çıkış olaylarında, sürtünme yolu ile bulaşır.
*Boyalar çeşitli fiziksel yollarla bulaşabilir. Tabaklar şeklinde, pul pul dökülebilir (trafik kazalarında, çarpmalarda). Boyaların alt tabakasında da macun, astar denilen maddeler söz konusu, boyaların yenilenmesi ile de alt tabakadaki eski parçalar olabilir.
*Boyaların pul pul dökülmesinde fiziksel şekli hiç bozulmadan kağıt ambalaj , plastik ve teneke kutulara konularak laboratuvara ulaştırılmalıdır. Cımbız v.s bulgu toplamada kullanılabilir.
*Kontrol / kıyaslama bulguları alınmasında ise ; zorlama ile giriş olaylarında aletlerde iz kalabilir. Kıyaslama bulgusu alınan yerler tek tek belirtilir. Kıyaslama numunesi alınırken örneğin; çarpmanın olduğu yerlere yakın yerlerden örnek alınmalıdır. Çarpmalarda boya transferi varsa o bölgelerden de boya kalıntısı alınmalıdır.
2- BOYALARIN ANALİZİ
a) Fiziksel İncelemeler Mikroskobik İnceleme:
Özellikle mukayeseli mikroskop boyaların analizinde önemli bir alettir. Şüpheli ve bilinen boya numuneleri mikroskopta lam üzerine dikey durumda tespit edilerek tabaka sayısı, tabaka renkleri ve tonları, tabaka sırası, tabaka kalınlığı ve yüzey yapısı ayrıntılı bir şekilde incelenir. Bir boya delilinin tabaka yapısı incelenmeden diğer analizlere geçilmemesi gerekir. Ayrıca hava şartları sebebiyle meydana gelen çatlama, solma, parlaklık kaybı gibi özellikler incelenebilir. Boya delinin delilsel önemini değerlendirmede tabaka yapısının önemi küçümsenemez. Boya tabakaları; renk, sayı, kalınlık ve diziliş olarak birbirine uyarsa inceleyici aynı kaynaklı olduğunu çözümlemede düşünmeye başlayabilir. Ne yazık ki bir kriminaliste incelenmek üzere gelen boya örneklerinin büyük bir kısmı, boyanın tek kaynaktan geldiğini belirlemeye ve fiziksel olarak uygunluğunun aynı kökenden gelip gelmediğini anlamaya yeterli tabaka yapısına sahip değildir.
b) Kimyasal Analiz ve İncelemeler:
İnce Tabaka Kromatografisi :
Boyalar farklı amaçlarla farklı formülasyonda yapıldıklarından farklı solventlerde çözünürler. Örneğin selülozik boya etil asetat da, fırın boya toluen veya ksilende, sentetik boya toluen veya white spirite de iyi çözünür. Uygun solventle çözünen boya örnekleri TLC plakası üzerine spotlanır ve ayrılmaları sağlanır. Kurutulduktan sonra ayrılan boya pigmentleri çıplak gözle ve UV ışık altında incelenir.
İnfrared Spektrofotometri :
Bir boyanın hem bağlayıcı hem de pigmenti için karakteristik bir spektrum veren analitik bir metoddur. Çok ince bir film halinde hazırlanan şüpheli ve kontrol boya pulcuklarının her bir tabakasının organik bileşenlerinin İR spektrumları alınarak mukayese yapılır. Boyaların daha detaylı ve güvenilir incelenebilmesi amacıyla, İnfrared Mikroskop bağlantılı Nicolet-Magna IR-550 cihazı ile araştırmalar devam etmektedir (Erbaş, 1994).
Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM) :
Çeşitli boyalar ve tabaka yapısına sahip olan boyaların inorganik bileşenleri SEM ile tanımlanabilir ve boyaların mukayesesi için çok elverişlidir. Hem morfolojik hem nitel hem de nicel analizleri yapılabilir. Bir trafik kazası ile ilgili olarak Kriminal Teknik Enstitüsü'ne (Bundeskriminalamt-Wiesbaden-Almanya) gönderilen ve SEM ile morfolojik incelemesi yapılan otoya ait boyanın; tabaka sayısı, tabaka sırası, tabaka renkleri ve tabaka kalınlıklarını gösteren bir fotoğraf EK-1 de (Şekil 10.2.4.1.'de) verilmiştir. Ayrıca 11 defa boyandığı kanıtlanan bu otonun yerli bir araba olamayacağı da belirtilmiştir (Franke, Gilberg, 1994).
TCL ile Mürekkep Analizi :
Dokümanların yazıldığı yazı mürekkebinin kimyasal bileşiminin incelenmesi, bilinen ve şüpheli dokümanların aynı kalem tarafından hazırlanıp hazırlanmadığını doğrulayabilir. Hatta bize yazının yaşı hakkında da değerli bilgi verebilir. Ümit edilir ki mukayese edilen şüpheli mürekkeplerden bir tanesi dokümanın hazırlandığı tarihten sonra sentezlenmiş olabilir.
TLC mürekkep mukayeseleri için özellikle uygun bir tekniktir. Çoğu ticari mürekkepler, özellikle tükenmez kalem mürekkepleri gerçekte birkaç organik boyanın karışımıdırlar. Bu boyalar, ince tabaka kromatografik plakası üzerinde hızlıca ayrılabilirler. Bariz bir şekilde renkli bileşenlerine ayrılan farklı mürekkep boyaları TLC plakası üzerinde gözle görülebilir. Daha sonra UV ışık 254 nm. ve 366 nm.de incelenir. Böylece şüpheli bir mürekkep ile bilinen bir mürekkep arasındaki mukayese birçok özellikler ortaya çıkarır. Yazı mürekkepleri solventte çözülerek TLC plakasına spotlanabilir veya dokümanlar üzerindeki harf ve rakamlardan çok küçük bir parça kesilerek alınır, Bunun için 2 mm uzunluğundaki yazı yeterlidir. En iyi sonuçlar daha kalın hatlardan alınır.
Kesilen mürekkepli parçalar, mürekkepli kısım adsorbenti görecek şekilde TLC plakası üzerine tespit edilir. Daha sonra plaka üzerine temiz cam konularak sıkıca sabitleştirilir, yürütme solventine daldırılır ve boyaların ayrılması sağlanır (Smalldon,1966). Ayrılan boyalar gözle ve görülemeyen boyalar da UV ışığı altında 254 ve 366 nm.de incelenir, gözlemler not edilir.
UV-VIS Spektrofotometrisi ile Mürekkep Analizi
Farklı boya bileşenleri içeren tükenmez kalem ve dolma kalem mürekkeplerinin UV-VIS spektrumları alınarak absorbsiyon piklerinin mukayesesi yoluyla benzerlikleri veya farklılıkları ortaya çıkarılabilir. Dalga boylarının yakınlığı ± 3 nm. farkla farklı olduğunu gösterebilir.
Alifatik primer alkoller yakın UV bölgede herhangi bir absorbans üretmezler. Metanol, etanol ve izopropanol başka bileşiklerin spektrumlarının hazırlanmasında sıkça kullanılır. Metanolde çözülen mürekkepler 200-900 nm. UV-VIS bölgede taranarak mukayeseleri yapılabilir. (Simons, 1979).
KAPİLER ELEKTROFOREZ ile Mürekkep Boyalarının Mukayesesi ve Tanımlanması
Kapiler Elektroforez ile uyuşturucu maddeler, ilaç etken maddeleri, patlayıcı maddeler, mürekkepler, inorganik anyon ve katyonlar vb. maddeler adli amaçlarla mükemmel bir şekilde ayrıntılı olarak incelenebilmektedir.
Örneğin, mürekkeplerin boyar madde bileşenleri bu teknik ile tek tek ayrılarak, tükenmez kalem mürekkepleri mukayese edilebilir ve her bir boya tanımlanabilir.
Kısaca Kimyasal Analiz ve İncelemeler:
a- IR-Spektroskopisi (polimer ve reçine kısmının incelenmesinde)
b- Ön Ekstraksiyon İşlemleri ( boya dolgu maddeleri, reçine dolgu maddeleri ayrılır )
c- Çözünürlük testleri :
Aynı tür renklendiriciler aynı tür çözücüde çözünüyorlar.
- Pigmentleri renkleri açısından İnce Tabaka Kromotoğrafisi (renklerin bileşenlerine ayrılması);
- İnorganik dolgu maddelerin ayrımında
Elementel Analizlerin yapılması
(Atomik Absorbsiyon Spektrosu)
X-Ray Analizi
(Nötron Aktivasyon Cihazları kullanarak)
- Reçineler (polimer yapılı büyük bileşenler )
Piroliz Gaz Kromotoğrafisi yöntemi polimer yapılı bileşenleri ayırmada etkili. Havasız ortamda sıcaklık etkisi ile bileşenlerine ayrılabilir.
ETİKETLER : MÜREKKEP NASIL YAPILIR,MÜREKKEP İMALATI,MÜREKKEP ÜRETİMİ,MÜREKKEP YAPIMI,MÜREKKEP KİMYASALLARI,MATBAA MÜREKKEPLERİ,MÜREKKEP FORMÜLLERİ,MÜREKKEP REÇETELERİ,MÜREKKEP BLEŞİMİ,MÜREKKEP BİLEŞENLERİ,MÜREKKEP NEDEN YAPILIR,MÜREKKEP YAPILIŞI,MÜREKKEPLER NERELERDE KULLANILIR,SU BAZLI MÜREKKEPLER,SELÜLOZİK MÜREKKEPLER,,AKRİLİK MÜREKKEPLER, MÜREKKEP NEDİR,MÜREKKEP ÇEŞİTLERİ,MÜREKKEPLERİN SINIFLANDIRILMASI,MÜREKKEP KİMYASI,MÜREKKEPLERİN YAPISI.
HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ
