MAKALELER / AKRİLİK VE ÖZELLİKLERİ
Akrilik plastikler, polimer ve kopolimerlerin geniş bir dizisini içerir. Bu dizi içindeki ana monomerik elemanlar, esterin iki ailesi olan akrilatlar ve metakrilatlara aittir. Akrilik türleri arasında fark vardır. Ancak, oldukça yüksek berraklığa sahip olmaları, kimyasal ve çevresel dayanıklık gibi özellikleri ile pigmentler ve boyalarla uygunlukları açısından birbirlerine benzer.
Uygulamada, akrilat elde etme propilenin oksitlenmesine dayandırılmıştır. Akrilik renksiz levha, şeffaflık açısından düz cam özellikleri gösterir ve ışığı çok iyi iletir. Akrilikler ayrıca güneş ışığına, çevre etkilerine ve suni ışık kaynaklarına karşı yüksek dayanıklılığa sahiptirler. Özellikle darbeye dayanıklı (antişok) akrilikler, hava şartlarına dayanıklılığı az olmasına rağmen kolay kolay sararmazlar. Akrilik yüzey cilaları, ışığa maruz kaldıklarında görünüşlerini ve fiziksel özelliklerini dört yıla kadar koruyabilirler. Akriliklerin elektrik özellikleri ve yanma dirençleri düşüktür.
Diğer termoplastiklere uygulanan üretim metodları akriliklere de uygulanır. Akrilik plastikler, enjeksiyonla kalıplanabilir veya ekstrüde edilebilir. Akrilik levhalar, dahili aydınlatma panolarında geniş çapta kullanılır. Binalar akriliklerin diğer büyük kullanım alanıdır. Örneğin, levha halindeki akrilik plastikler pano ve sütun kornişinde, havalandırma ihtiyacını azaltmak için gerekli renkli güneş siperliklerinde, yüzme havuzu bölmelerinde, alış veriş merkezlerinde, restaurantlarda, ışıklandırılmış tavan v.b. üretiminde kullanılır. Akrilikler; otomotiv uygulamalarında, lenslerde, madalyonlarda, isim levhalarında, alet panolarında ve sinyallerde kullanılır.
AKRİLONİTRİL BÜTADİEN STİREN TER POLİMERİ (ABS)
ABS reçineler, akrilonitril bütadien ve stirenden yapılan kopolimerlerdir. Akrilonitril, kimyasal olarak ısı ve sağlamlık; stiren, kolay işlenebilirlik, sertlik ve parlaklık sağlar. Bütadien ise soğuk hava şartlarında ve oda sıcaklığında darbe dayanımını sağlayan takviye ajanı olarak rol oynar.
ABS, neme karşı duyarlı (higroskopik) bir malzeme olduğundan işlenmeden önce üründe oluşabilecek hataları önlemek amacıyla mutlaka kurutulmalıdır..
Ekstrüde edilmesi ve enjeksiyonla kalıplanması iyi yapılabildiğinden işlenebilmesi kolay bir malzemedir. Ekstrüde edilmiş ürünler, ABS için büyük bir pazar oluşturmaktadır.
Ekstrüde edilmiş ABS levha, çeşitli ürünlerin üretiminde kullanılmaktadır. Buzdolabı yapımı, şekillendirilmiş ABS levhalarının önemli bir uygulama alanıdır.
Yüksek ergime noktasına sahip ABS, yapısal köpük uygulamaları için iyi bir malzemedir. Şeffaf ABS ise buzdolabı içindeki bölümlerde ve oyuncaklarda kullanılır.
STİREN AKRİLONİTRİL (SAN)
Bunlar, polistiren malzemelerin parlaklık ve berraklığına sahiptir; ayrıca kimyasal dirençleri iyidir. Isıl genleşme ve sertlik özellikleri gösterir.
SAN malzemeleri genel olarak şeffaf olmayan şekilde kullanılır. Bununla birlikte bazı ticari uygulamalarda şeffaf veya yarı şeffaf ürünlerde de kullanılmaktadır.
SAN malzemeler; oksitlenmemiş asitlere, alifatik hidrokarbonlara, alkalilere, pil asitlerine, bitkisel yağlara ve çeşitli deterjanlara karşı dayanıklıdırlar. Bu malzemeler, yüksek çekme ve eğilme dayanımına sahiptir.
SAN malzemelerde termoplastiklere uygulanan bütün üretim metodları uygulanabilir. SAN malzemeleri ile düğmeler, buzdolabı et ve sebze kutuları, blendır ve mikser kapları; otomotivde enstrüman lensleri, siperlikler; elektronikte pil muhafazaları, mercekler;tıp sektöründe tıbbi şırıngalar, kan aspiratörleri ve suni böbrek aygıtları; kozmetik sektöründe kozmetik konteynırlar, şişeler ve kavanoz gibi ürünler üretilmektedir.
POLİMETİL METAKRİLAT (PMMA)
PMMA, bir doğrusal termoplastik malzemedir. Optik bakımdan mükemmeldir. Saydam ve berrak oluşu plastikler içinde PMMA'a ayrıcalık sağlamıştır. PMMA, saydam ve opak olarak kullanılabilir. Ancak renkli malzeme zamanla açık hava şartlarından etkilenir. Bazı PMMA ürünlerin granülleri UV absorbsiyonuna açıktır. Mekanik ve termal özellikleriyle boyut kararlılığı çok iyidir. Çekme dayanımı 700 kg/cm2 kadar olup darbe dayanımlı stiren kopolimerlere eşdeğerdedir. Yoğunluğu 1.17-1,28 gr/cm3 değerlerinde olabilmektedir. Tiplerine göre ısıyla eğilme sıcaklığı 70-97 oC'dir. PMMA yanıcı olduğundan üretim, sevk, depolama ve kullanım sırasında gereken önlemler alınmalıdır.
PMMA enjeksiyon, ekstrüzyon, döküm ve basınçta ısı ile şekillendirilmektedir (levhalar için). Akrilik levha parçaları ısıtılan direnç teliyle veya kaynar suda da yumuşatılarak şekillendirilir. Levhalar keskin uçla ardarda çizilerek sonradan eğerek kesilebilir. Yapıştırmak gerektiğinde de kendi malzemesinin % 8'lik karbon tetraklorid veya kloroformdaki çözeltisinden yararlanılabilir.
Otomotiv endüstrisinde sinyal lambaları, ev ve büro ışıklandırma aksesuarı, reklam yazı ve levhaları, masa çakmakları, çeşitli süs eşyası, cetvel, gönye gibi kırtasiye malzemeleri ile mercekler, bina güneşlikleri ve dekorasyon malzemeleri, kol saatlerinin sararmayan camları vb. PMMA'tan üretilen ürünlerdir.
AKRİLONİTRİL METİL METAKRİLAT (AMMA)
Poliakrilonitril metil metakrilat kopolimeri sıradan işlerde karşılaşınıza çıkan bir malzeme değildir. Bu malzeme, özel kullanım alanlarına sahiptir. Çok özel uygulamalarda yapıştırıcı olarak bazı yüksek teknoloji uygulamalarında membran malzemesi olarak ve lityum-iyon pillerinde jel polimer elektrolit olarak kullanılması önemli kullanım yerlerine örnek verilebilir.
POLİ AKRİLONİTRİL (PAN)
Poliakrilonitril (PAN) üretimi, II. Dünya Savaşı yıllarında kauçuğa olan gereksinim nedeniyle hızla gelişmiştir. Poliakrilonitrilin kauçuk yerine kullanımını lif üretimi izlemiştir.
Bu malzeme, polimer molekülleri arasında hidrojen bağları oluşması sonucu çok zor çözünmektedir. Ancak dimetil formamid, tetrametilen sülfon gibi çok polar çözücülerde çözünür. Poliakrilonitrilden lif üretimi, çözücüsünün bulunması ile başarılmıştır. Çünkü polimerden eritilerek lif çekilmesi poliakrilonitrile uygun değildir. PAN'ın önemli kullanım alanları, sentetik kauçuk ve sentetik lif üretimidir. Bütadienle oluşturduğu kopolimer, nitril kauçuğu olarak kullanılır.Poliakrilonitrilden üretilen lifler; ya tek başlarına ya da yün ve öteki sentetik liflerle karıştırılarak kazak ve benzeri giysilerde; halı, perde ve battaniye gibi ürünlerin dokunmasında kullanılır.
HAMMADDELER ANSİKLOPEDİSİ
